Uçbirim: Revizyonlar arasındaki fark

21.13, 10 Mart 2022 itibarı ile sayfanın şu anki hâli

Uçbirim

Geliştiren(ler):	GNOME geliştiricileri
İşletim sistemi:	Linux, Unix-benzeri
Türü:	Komut satırı penceresi
Lisansı:	GNU Genel Kamu Lisansı
Resmi sitesi:	https://gitlab.gnome.org/GNOME/console

Uçbirim ya da orijinal adıyla Console, GNOME masaüstü ortamının öntanımlı komut satırı aracıdır. GNOME 42 nolu sürümünden önce kullanılan "Gnome Terminal" aracının yerine gelmiştir.

Bir pencere yöneticisi üzerinden komut satırına bağlanan bu tür araçlar genel olarak "uçbirim, konsol, terminal" gibi terimlerle de anılırlar.

Uçbirim'i açmak için klavyeden Ctrl+Alt+T kısayolunu kullanabilirsiniz ya da etkinliklere girip "uçbirim" sözcüğünü aratarak ulaşabilirsiniz.

Yetkili kullanıcı olarak çalışma

Bilgisayarınızda yönetici haklarına sahip bir kullanıcı olsanız bile komut satırı ekranında çalışırken bazen ayrıca yetki almanız gerekebilir. Ubuntu'da komut satırında çalışırken yetki alabilmek için; girilecek herhangi bir komutun başına sudo yazılır. Örneğin paket veritabanını güncellemek için kullanılan şu komutta olduğu gibi:

sudo apt-get update

Sudo ile başlayan herhangi bir komutu girdiğinizde karşınıza kullanıcı parolanızı soran bir ileti çıkar. Siz bu iletiye karşılık kullanıcı parolanızı yazarken, sanki klavyeniz çalışmıyormuş gibi ekranda hiç bir değişiklik olmayacaktır, bu bir güvenlik önlemidir. Siz parolanızı yazıp Enter tuşu ile devam etmelisiniz. (Tabi eğer klavyenizin nümerik tuş takımını kullanıyorsanız Num Lock'un açık olması gerektiğine dikkat ediniz.)

Boşluk karakterli dosya adreslerinin girilmesi

Herhangi bir komut içinde, adında boşluk karakteri bulunan bir dosya adresini girmeniz gerekirse boşluk karakterinin bulunduğu yere ters eğik çizgi ve bir boşluk (yani \ ) yerleştirmelisiniz. Aksi taktirde dosya yolu bulunamayacağından komut çalışmayacaktır.

Örneğin "Adsız Klasör" isimli bir dizinin adını komut içinde Adsız\ Klasör şeklinde kullanmanız gereklidir. Örneğimizi bir komut içinde kullanalım:

sudo mv /home/ahmet/Belgeler/Adsız\ Klasör/Notlar.odt /home/ahmet/Masaüstü

Bir yazılımı komut satırından çalıştırmak

Bilgisayarınızda kurulu olan; grafik arayüzü olan ya da olmayan her türlü yazılım komut satırı üzerinden çalıştırılabilir. Bunun için programın paket adını komut satırında girip Enter tuşuna tıklamanız yeterlidir. Programların paket adı genellikle programın adı ile aynı olur, ancak bazen ufak farklılıklar olabilir. Örneğin Mozilla Firefox'un paket adı (yani komut satırındaki adı) sadece firefox 'dur. Chromium web tarayıcısının paket adı chromium-browser şeklindedir. Eğer sadece "chromium" yazarsanız böyle bir komutun bulunamadığına dair bir hata iletisi alırsınız. Bu gibi durumlarda programın adının ilk iki - üç harfini yazıp klavyeden iki kez sekme (tab) tuşuna basın. Bunu yaptığınızda o harfler ile başlayan kullanılabilir tüm komut alternatifleri listelenecektir...

Unutmayın ki Uçbirim üzerinden bir programı çalıştırdığınızda Uçbirim penceresini kapattığınızda program da kapanacaktır.

İlgili maddeler

Unix komutları (daha fazla)
Dosya dizgesi	cat • cd • chmod • chgrp • chown • cksum • cmp • cp • dd • du • df • fsck • fuser • ln • ls • lsattr • lsof • mkdir • mount • mv • pwd • rm • rmdir • split • touch • umask
Süreç ve görev yönetimi	at • chroot • cron • crontab • exit • kill • killall • nice • pgrep • pidof • pkill • ps • pstree • sleep • time • top • wait
Kullanıcı ortamı	env • finger • id • logname • mesg • passwd • su • sudo • uptime • w • wall • who • whoami • write
Metin işleme	awk • comm • csplit • cut • diff • ed • ex • fmt • head • iconv • join • less • more • paste • sed • sort • strings • tail • talk • tr • uniq • vi • vim • wc • xargs
Kabuk programlama	alias • basename • dirname • echo • expr • false • printf • test • true • unset
Ağ Araçları	inetd • host • ifconfig • netcat • netstat • nslookup • ping • rlogin • traceroute
Arama	find • grep • locate • whereis • which
Diğer	apropos • banner • bc • cal • clear • date • dd • file • help • history • info • lp • lpr • man • pax •size • tee • tput • type • uname • whatis • yes

@@ 1. satır: / 1. satır: @@
-== '''Uçbirim Tanımı'''  ==
+{{Yazılım bilgi kutusu2
+|isim             = Uçbirim
+|ekran_görüntüsü  = GNOME Terminal.png
+|açıklama         =
+|geliştirici      = GNOME geliştiricileri
+|işletim_sistemi  = [[Linux]], [[Unix]]-benzeri
+|türü             = Komut satırı penceresi
+|lisansı          = [[GNU Genel Kamu Lisansı]]
+|resmi_sitesi     = https://gitlab.gnome.org/GNOME/console
+}}
-Termcap veritabanında, açıklamalar ('''#''' ile başlayan satırlardır ve yoksayılırlar) dışında, boş olmayan her satır bir uçbirim tanımıdır. Bir uçbirim tanımı normalde tek bir satırdan oluşur, ancak satırsonu karakterinden önce bir \ ekleyerek tanım çok sayıda satıra bölünebilir. Eklenen bu iki karaktere bir \ satırsonu dizgesi olarak bir tanım içinde rastlanırsa bu dizgeler yoksayılırlar (yani böyle satırlar tek bir satır gibi ele alınır).
+[[Dosya:Gnome console-logo.png|48px|left]]
+'''Uçbirim''' ya da orijinal adıyla '''Console''', [[v:GNOME|GNOME]] masaüstü ortamının öntanımlı komut satırı aracıdır. GNOME 42 nolu sürümünden önce kullanılan "Gnome Terminal" aracının yerine gelmiştir.
-Tercih edilen yöntem tanımı yeteneklerine göre bölümlere ayırmaktır: Her sütunun hemen önüne dört karakter,: \ satırsonu sekme yerleştirilir. Böylece her alt satırın aynı girinti miktarı ile başlaması sağlanmış olur.\ satırsonu dizgeleri yoksayıldığından geriye: tab: kalır. Bir yetenek ilk iki nokta üstüste karakterinde biterken diğer yetenek ikincisinden başlar ve bu böyle gider. Eğer sadece \ satırsonu ile ayırırsanız ardına bir girinti ekleyemeyebilirsiniz.
+Bir pencere yöneticisi üzerinden komut satırına bağlanan bu tür araçlar genel olarak "''uçbirim, konsol, terminal''" gibi terimlerle de anılırlar.
-Gerçek bir uçbirim tanımı örneği:<br>
+Uçbirim'i açmak için klavyeden ''Ctrl+Alt+T'' kısayolunu kullanabilirsiniz ya da etkinliklere girip "''uçbirim''" sözcüğünü aratarak ulaşabilirsiniz.
-<pre>dw|vt52|DEC vt52:\
-:cr=^M:do=^J:nl=^J:bl=^G:\
-:le=^H:bs:cd=\EJ:ce=\EK:cl=\EH\EJ:\
-:cm=\EY%+%+:co#80:li#24:\
-:nd=\EC:ta=^It:sr=\EI:up=\EA:\
-:ku=\EA:kd=\EB:kr=\EC:kl=\ED:kb=^H:
-</pre>
-Her uçbirim tanımı uçbirimin türünü ifade eden isimlerden oluşan bir liste ile başlar. İsimler birbirlerinden | karakteri ile ayrılır ve liste bir iki nokta üstüste karakteri ile sonlandırılır. İlk isim uçbirimin kısa ismidir ve iki karakter uzunlukta olmalıdır, bu isim sadece çok eski Unix sistemlerinde kullanılırdı; günümüz sistemlerinde kullanılmamaktadır. Listedeki son isim ise "'''DEC vt52'''" veya "'''Ann Arbor Ambassador with 48 lines'''" gibi uçbirimin tam ismi olmalıdır. Diğer isimler kullanıcının bu uçbirim türünü kullanmak istediğinde belirteceği isimler olmalıdır, '''vt52''' veya '''aaa-48''' gibi. Uçbirim isimlerinin nasıl seçildiği Uçbirim Türü İsimlendirme uzlaşımları bölümünde açıklanmıştır.<br>
-Uçbirim isimlerinden sonra uçbirim yetenekleri listesi gelir ve bunlar da iki nokta üstüste karakterleri ile ayrılırlar. Her yeteneğin iki harften oluşan bir ismi vardır; örneğin, ekranın satır sayısı için '''li''', imleç konumlandırma dizgesi için '''cm''' gibi.
+== Yetkili kullanıcı olarak çalışma ==
+Bilgisayarınızda yönetici haklarına sahip bir kullanıcı olsanız bile komut satırı ekranında çalışırken bazen ayrıca yetki almanız gerekebilir. Ubuntu'da komut satırında çalışırken yetki alabilmek için; girilecek herhangi bir komutun başına '''sudo''' yazılır. Örneğin paket veritabanını güncellemek için kullanılan şu komutta olduğu gibi:
-<br>
+:<code>''sudo apt-get update''</code>
-== Temel Linux Komutları ve Kısayol Tuşları  ==
+Sudo ile başlayan herhangi bir komutu girdiğinizde karşınıza kullanıcı parolanızı soran bir ileti çıkar. Siz bu iletiye karşılık kullanıcı parolanızı yazarken, <u>sanki klavyeniz çalışmıyormuş gibi ekranda hiç bir değişiklik olmayacaktır</u>, bu bir güvenlik önlemidir. Siz parolanızı yazıp Enter tuşu ile devam etmelisiniz. (Tabi eğer klavyenizin nümerik tuş takımını kullanıyorsanız Num Lock'un açık olması gerektiğine dikkat ediniz.)
-Bu bölümde Linux kullanmak için gerekli olan temel komutları ve tuşlara atanmış komutlarını göreceğiz. Bu komutların hepsi konsol dediğimiz metin ekrandan veya X-windows altındaki bir uçbirimden ('''xterm, rxvt, aterm''' gibi) çalışmaktadır. Fakat tuş komutlarının bir kısmı konsola özgüdür ve X altında pencere yöneticinize göre farklı hareket etmektedirler.<br>
+== Boşluk karakterli dosya adreslerinin girilmesi ==
+Herhangi bir komut içinde, adında boşluk karakteri bulunan bir dosya adresini girmeniz gerekirse boşluk karakterinin bulunduğu yere ters eğik çizgi ve bir boşluk (yani {{bc|\ }}) yerleştirmelisiniz. Aksi taktirde dosya yolu bulunamayacağından komut çalışmayacaktır.
-Tuşlarla ilgili gösterim ve anlamı:<br>
+Örneğin "Adsız Klasör" isimli bir dizinin adını komut içinde {{bc|Adsız\ Klasör}} şeklinde kullanmanız gereklidir. Örneğimizi bir komut içinde kullanalım:
-<br>
+{{bc|sudo mv /home/ahmet/Belgeler/{{kırmızı|Adsız\ Klasör}}/Notlar.odt /home/ahmet/Masaüstü}}
-<pre>&lt;Ctrl&gt;&lt;Alt&gt;&lt;Fn&gt; (n=1,...,6)
-X oturumundan konsola geçiş için kullanılır. Birçok Linux dağıtımı açılışla birlikte altı standart konsol açar. Bunlar tamamen birbirinden bağımsızdırlar ve eşzamanlı çalışırlar. Yani birinde bir işlem yapılmaya devam ederken bir diğerine geçip başka bir işleme başlayabilirsiniz.
+== Bir yazılımı komut satırından çalıştırmak ==
-</pre> <pre>&lt;ctrl&gt;&lt;X&gt;
+Bilgisayarınızda kurulu olan; grafik arayüzü olan ya da olmayan her türlü yazılım komut satırı üzerinden çalıştırılabilir. Bunun için programın paket adını komut satırında girip Enter tuşuna tıklamanız yeterlidir. Programların paket adı genellikle programın adı ile aynı olur, ancak bazen ufak farklılıklar olabilir. Örneğin Mozilla Firefox'un paket adı (yani komut satırındaki adı) sadece <code>firefox</code> 'dur. [[Chromium]] web tarayıcısının paket adı <code>chromium-browser</code> şeklindedir. Eğer sadece "chromium" yazarsanız böyle bir komutun bulunamadığına dair bir hata iletisi alırsınız. Bu gibi durumlarda programın adının ilk iki - üç harfini yazıp klavyeden '''iki kez sekme''' (tab) tuşuna basın. Bunu yaptığınızda o harfler ile başlayan kullanılabilir tüm komut alternatifleri listelenecektir...
-Konsolda bir işe yaramaz ama Matrix'de nedense Neo kullanıyordu. Neyse orada da bir işe yaramamıştı, sanırım Neo da Linux kullanıyor </pre>
-<br>
+Unutmayın ki Uçbirim üzerinden bir programı çalıştırdığınızda Uçbirim penceresini kapattığınızda program da kapanacaktır.
+== İlgili maddeler ==
+* [[Root (kök kullanıcı) hakları elde etmek]]
+* [[Apt-get|Deb paketlerinin komut satırından yönetilmesi]]
+* [[Snap paketlerinin komut satırından yönetilmesi]]
+* [[Temel Linux komutları]]
+{{Şablon:Unix komutları}}
+[[Kategori:Sistem uygulamaları]]