Windows'un yanına Ubuntu kurmak

Eğer bilgisayarınız 2010 yılı ve sonrasında üretilmiş ise (bir başka deyişle öntanımlı olarak Windows 8 veya üzeri bir Windows sürümü ile yüklü gelmişse) bilgisayarınızda muhtemelen UEFI aygıt yazılımı var demektir. Bu durumda Windows'u kaldırmadan yanına Ubuntu kurmak istiyorsanız Ubuntu kurulum işlemini UEFI modunda Ubuntu kurulumu yöntemi ile yapmanız gereklidir. Ubuntu kurulumunu UEFI modunda yapmazsanız, kurulum sonrasında Windows ya da Ubuntu açılmayacaktır. Eğer bilgisayarınızda UEFI aygıt yazılımı yok ise (2010 yılı öncesinde üretilen bilgisayarlarda genelde yoktur) bilgisayarınızda Windows'un hangi sürümü yüklü olursa olsun (Windows 8, 10 dahil) Ubuntu'yu UEFI modunda değil normal şekilde kurmanız gereklidir.

Bu belgede, Windows yüklü bir bilgisayarda Windows kaldırılmadan, sabit diskin bir başka bölümüne Ubuntu'nun kurulması konusu anlatılmaktadır. Bu şekilde iki işletim sistemi ayrı ayrı çalıştırılarak kullanılabilir.

Ön bilgiler

Soru: Bilgisayarıma iki işletim sistemi kurabilir miyim? Bilgisayarıma Windows ve Ubuntu kurmam halinde işletim sistemleri arasında nasıl geçiş yapacağım? Windows'u ya da Ubuntu’yu açmak istediğimde bunu nasıl yapacağım?

Cevap: Evet kurabilirsiniz. Bilgisayarınıza Windows ve Ubuntu kurmanız halinde, bilgisayarı her açtığınızda (ya da yeniden başlattığınızda) yandaki resimde görüldüğü gibi GRUB adı verilen bir önyükleme yazılımı sizi karşılayacak ve bilgisayarı hangi işletim sistemi ile açmak istediğinizi soracaktır. Siz bu menü üzerinden istediğiniz sistemi açıp kullanabilirsiniz.

Soru: Bilgisayarım iki işletim sistemini birden kaldırabilecek mi?

Cevap: Bilgisayarınızda bir ya da birden fazla sayıda işletim sisteminin kurulu olması bilgisayarın çalışma kapasitesini etkilemez. Çünkü, kurulan işletim sistemleri aynı anda çalışmayacakları (*) için Ubuntu'nun veya Windows'un tekil olarak ihtiyaç duyduğu bellek, ekran kartı, işlemci vb. gereksinimlerinden daha güçlü bir sisteme gerek yoktur. Bu yüzden bilgisayarınız tek başına Windows'u ve tek başına Ubuntu'yu kaldırabiliyorsa her iki işletim sistemini birden kurabilirsiniz demektir. Elbette bu durumu sınırlayabilecek tek şey sabit disk kapasitesi olabilir ancak Ubuntu çok büyük bir alana ihtiyaç duymaz. Ubuntu için gereken minimum sistem gereksinimlerine şuradan ulaşabilirsiniz.

(*) Sanallaştırma yazılımları aracılığıyla sanal bir kurulum gerçekleştirilerek iki veya daha çok işletim sisteminin aynı anda çalıştırabilmesi de mümkündür. Bu durumda Ubuntu'un ihtiyaç duyduğu bellek miktarına ek olarak diğer işletim sistemlerinin ihtiyaç duyduğu bellek miktarı kadar ek belleğe sahip olmanız gerekir. Sanallaştırma yazılımlarıyla kurulan işletim sistemi, gerçek kurulumdaki kadar verimli-hızlı çalışmayabilir. Sanallaştırma yazılımlarıyla yapılan sanal kurulum yöntemi bu belgenin kapsamı dışındadır.

Soru: Bilgisayarımı Ubuntu ile açtığımda Windows disk bölümlerindeki belgelerime ulaşabilecek miyim? Ya da tersi durumda ?

Cevap: Belgelerinizi NTFS biçimli bir disk bölümünde depolamanız halinde bu disk bölümüne hem Windows üzerinden hem de Ubuntu üzerinden erişebilirsiniz yani okuyup yazabilir ve kayıt yapabilirsiniz. Çünkü Ubuntu; Windows tarafından geliştirilmiş olan NTFS, FAT32 dosya sistemlerini görebilme desteğine sahiptir. Buna karşın Windows; Ubuntu ve diğer pek çok Linux dağıtımlarında yaygın bir şekilde kullanılan ext4 biçimli dosya sistemini görebilme özelliğine sahip değildir. Bu nedenle Windows ve Ubuntu yüklü bir bilgisayarda belgelerinizi NTFS biçimli bir bölümde depolamanız yerinde olacaktır. (Not: FAT32 eski bir dosya sistemi olduğundan günümüzde sabit disklerde kullanılmaya elverişli değildir.)

Soru: Sorunsuzca çift işletim sistemi kullanabir miyim?

Cevap: Bazı bilgisayarlarda Windows ve Linux kullanıldığında Wifi kartı işletim sistemlerinden birinde çalışmayabilir; Wifi ağları görülmeyebilir ya da görülse bile bağlanmayabilir ya da bazen bağlanıp bazen bağlanamayabilir. Windows'un hızlı başlatma özelliği kapatıldığında bazı bilgisayarlarda bu sorun çözülebilir bazılarında ise yeterli olmayıp ilave çözüm yöntemleri araştırmanız gerekebilir.

Çift işletim sistemi kullanmaya karar verdiyseniz Windows'un hızlı başlatm özelliğini her harükarda kapatmanız gereklidir. Aksi durumda belgenin ilerleyen bölümlerinde anlatıldığı gibi çeşitli sorunlarla karşılaşabilirsiniz.

Soru: Bilgisayarıma önce Ubuntu'yu sonra yanına Windows'u kurabilir miyim?

Cevap: Bilgisayarınıza daima önce Windows'u sonra Ubuntu'yu kurmanız önerilir. Çünkü Windows'un açılış yöneticisi diğer işletim sistemlerini algılamaz ve bu nedenle açılış ekranına eklemez.

1. Yöntem

Ubuntu'yu bilgisayarınıza kurmak için Ubuntu'ya ayırabileceğiniz ayrı bir disk bölümünüzün olması gereklidir. Yani nasıl ki Windows işletim sistemi genellikle “Yerel Disk (C:)” isimli disk bölümü içinde yer alıyorsa Ubuntu için de bunun gibi ayrı bir disk bölümüne ihtiyaç vardır. Halihazırda Ubuntu için kullanabileceğiniz ayrı bir bölümünüz olmasa bile anlatacağımız bu 1. kurulum yönteminde, Ubuntu için disk bölümü ayırma işlemi otomatik olarak yapılacaktır. Bu yöntem, deneyimsiz kullanıcıların Windows'u kaldırmadan kolayca Ubuntu kurmasını sağlar. Bununla birlikte bu yöntemin dezavantajı, kullanıcının disk bölümlerini tercihleri doğrultusunda daha esnek bir şekilde yapılandırmasına imkan vermemesidir.

İşlemlere başlamak için Ubuntu Linux kurulum rehberi'nde de anlatıldığı gibi Ubuntu kurulum adımlarını gerçekleştirmeye başlayın. Alttaki resimde görülen Kurulum türü belirleme ekranına geldiğinizde buradaki "Ubuntu dağıtımını Windows işletim sisteminin yanına kur" seçeneğini işaretleyerek devam edin.

Devam ettiğinizde Ubuntu, sabit diskimizdeki tüm bölümleri tarayacak ve içinde yeterli boş olan bulunan bir disk bölümünü tespit ettiğinde o disk bölümünün içindeki verilere ya da işletim sistemi dosyalarına zarara vermeden ikiye bölmek üzere alttaki gibi bize sunacaktır.

Burada ikiye bölünecek disk bölümünde parçaların hangi boyutlarda olacağını belirlemek için fare imleci ile iki bölüm arasındaki ayracı tutup sağa ya da sola doğru hareket ettirebilirsiniz.

"Şimdi Yükle" düğmesine tıklayarak devam edin. Ardından yerel saat seçimi, klavye düzeni seçimi, kullanıcı adı tanımlama gibi aşamaları geçerek kurulumu tamamlayabilirsiniz.

2. Yöntem

Eğer sabit diskinizi kendi ihtiyaçlarınız doğrultusunda elle bölümlendirmek ve bu şekilde Ubuntu için bir bölüm hazırlamak istiyorsanız bu yöntemi kullanabilirsiniz.

Planlama

Diski elle bölümlendirme işlemine geçmeden önce diski kaç parçaya böleceğimiz konusunda küçük bir planlama yapmamız gerekli. Sabit diskinizi aşağıda anlatıldığı gibi üç parçalı olacak şekilde yapılandırmanızı tavsiye ederiz.

(I) Windows bölümü: Windows işletim sisteminin kurulu olduğu-olacağı disk bölümüdür. Windows üzerinde (C:) olarak görüntülenen bölümdür. (Bir disk bölümü içine sadece bir işletim sistemi kurulabilir. Dolayısıyla Ubuntu'yu Windows ile aynı disk bölümüne kurmak mümkün olmadığından Ubuntu için aşağıda anlatıldığı gibi ayrı bir disk bölümü oluşturmak zorundayız.)

(II) Ubuntu‘yu kuracağımız bölüm: Bu bölüm en az 25 GB boyutunda olmalıdır.^(kaynak) Ancak Ubuntu'ya sonradan kurabileceğiniz programları, oyunları göz önüne alarak mümkünse 40-50 GB'lık bir yer ayırmanızda fayda var. Bu bölüm Ubuntu kurulumu sırasında ext4 dosya sistemi ile biçimlendirilecektir, önceden biçimlendirmenizin bir gereği yoktur (mahsuru da yoktur).

(III) Belgelik bölüm: Bilgisayarınızda hangi işletim sistemlerini kullanırsanız kullanın, belgelerinizi (resim, müzik, belge, vb.) işletim sistemlerinin kurulu olduğu disk bölümleri dışında ayrı bir bölüm içinde kullanmanız daima yararınıza olacaktır. Belgelerinizi Windows'un ya da Ubuntu'nun kurulu olduğu bölümler dışında sadece belge depolama amaçlı bir bölümde tutmanız iki önemli faydası vardır:

1. Verilerinizin güvenliği açısından önemlidir. Böylece, herhangi bir sebepten dolayı Windows ya da Ubuntu'nun çökmesi halinde verilerinize zarar vermeden bu işletim sistemlerini yeniden yükleyebilirsiniz. 2. Erişim kolaylığı sağlar. Belgelerinize hem Windows'ta çalışırken hem de Ubuntu'da çalışırken ulaşabilmeniz için belgelerinizi ya Windows'un kurulu olduğu NTFS biçimli disk bölümü içerisinde ya da NTFS biçimli bir başka disk bölümünde depolamak zorundasınız. Eğer belgelerinizi Ubuntu'nun yüklü olduğu disk bölümünde tutarsanız, Windows üzerinden belgelerinize ulaşamazsınız. Çünkü Windows, Ubuntu'nun(Linux) kullandığı ext4 biçimili dosya sistemini görebilme özelliğine sahip değildir.

Bölümlendirme

Aslında Ubuntu'nun kurulumu esnasında, Ubuntu'nun kendi disk bölümlendirme özelliği kullanılarak disk bölümlendirme işlemleri gerçekleştirilebilir, ancak disk bölümlendirme gibi kritik bir işi kurulumu öncesinde tamamlayıp Ubuntu'yu daha rahat bir şekilde kurmanızı önemle tavsiye ederiz. Bu nedenle sabit diskinizi ihtiyaçlarınız doğrultusunda bölümlere ayırmak için Ubuntu kurulumu öncesinde Windows'un kendi disk bölümlendirme aracını kullanabilirsiniz (bu araç Windows XP sürümünde bulunmayıp sonraki tüm sürümlerde mevcuttur) ya da özgür ve ücretsiz GParted yazılımını kullanabilirsiniz.

Disk bölümlendirme araçlarını kullanırken yaptığınız işlemlere dikkat ediniz. İşlemlere başlamadan önce tüm belgelerinizi harici bir ortama yedeklemenizi önemle tavsiye ederiz.

Windows disk yönetim aracını açmak için sol alt köşedeki Windows düğmesine girip bilgisayar yönetimi yazarak Bilgisayar Yönetimi aracını bulun. Bu aracın simgesine sağ tıklayıp açılan menüdeki Yönetici olarak çalıştır (ya da Yönet yazabilir) seçeneğine tıklayın. Bilgisayar Yönetimi arayüzünü açtıktan sonra pencerenin sol tarafında yer alan Disk Yönetimi seçeneğine tıklayın.

"Bilgisayar Yönetimi"'ne ters tıklama seçenekleri

Windows ve Ubuntu yüklü bir bilgisayarda Disk Yönetimi aracından bir görüntü

Disk bölümlendirme işlemleri genel hatlarıyla şu şekilde yapılır: Disk Yönetimi arayüzünde mevcut disk bölümlerine sağ tıklanıp önce Birimi Sil ve Birimi Küçült seçenekleri kullanılır. Bu şeklide elde edilen tanımsız (ham) alan daha sonra Yeni Birim Oluştur seçeneği kullanılarak tanımlı hale getirilir. Burada "Birimi Küçült" seçeneği, bölüm içindeki mevcut verilere zarar vermeden bölümün sonunda kullanılabilecek boş bir alan belirleyerek bölümü ikiye ayırır. "Birimi Sil" seçeneği ise o bölüm içeriğini tamamen siler ve böylece kullanıcının o bölümü daha esnek bir şekilde istediği noktadan ikiye ayırmasına imkan verir.

Tüm bu işlemler konusunda iki örnek senaryo üzerinden ayrıntılı bilgi edinmek isterseniz Windows ortamında disk bölümlendirme sayfasına bakabilirsiniz.

Ubuntu’nun kurulması

Eğer sabit diskinizi yukarıda açıklandığı gibi elle bölümlere ayırarak Ubuntu için bir disk bölümü oluşturduysanız şimdi Ubuntu kurulumuna geçebilirsiniz. Ubuntu'nun kurulum aşamaları Ubuntu Linux kurulum rehberinde anlatılmıştır. Biz burada sadece Kurulum Türü belirleme aşamasına değineceğiz.

Ubuntu kurulumunda disk bölümlendirme ile ilgili olarak, ilk önce alttakine benzer bir görüntüyle karşılaşırsınız.

Burada "Başka bir şey" seçeneğini kullanarak devam etmelisiniz. Ardından alttaki gibi tüm disk bölümlerinizin listelendiği gelişmiş disk bölümleri tablosu karşınıza gelir.

Disk bölümleri tablosunda Windows’un C, D, ... disk bölümleri C, D harfleri ile karşınıza gelmeyecektir! Burada tüm disk bölümlerinin boyutları, dosya sistemleri hakkında bilgiler verilecektir, siz bu bilgilere bakarak hangisinin C olduğunu, hangisini D olduğunu anlayabilirsiniz.

Listeden, Ubuntu kurmayı planladığınız bölüme çift tıklayın. Karşınıza yandaki gibi bir pencere gelecektir. Burada;

"Boyut" kısmına söz konusu disk bölümünün tüm boyutunu girin.

"Nasıl kullanılacağı" kısmında Ext4 seçeneğini işaretleyin.

"Bağlama noktası" olarak da "/" işaretini seçin (bu işaret, kök dizin anlamındadır ve Linux dosya sistemi hiyerarşisi ile ilgilidir...) ve Okey tuşuna basarak pencereyi kapatın.

Şimdi disk bölümleri tablosunda, Ubuntu'yu kurmak istediğimiz alana tıklayın, Şimdi Yükle düğmesine tıklayarak kuruluma devam edin. Ardından yerel saat seçimi, klavye düzeni seçimi, kullanıcı adı tanımlama gibi aşamaları geçerek kurulumu tamamlayabilirsiniz.

Kurulum sonrası için önemli bilgiler ve ayarlamalar

Windows'un hızlı başlatma özelliğini kapatın

Bilgisayarınızda artık Windows ve Ubuntu yüklü. Ancak Windows 8 veya sonraki bir Windows sürümünü kullanıyorsanız yapmanız gereken önemli bir işlem daha var. Windows 8 sürümüyle birlikte öntanımlı olarak açık gelen "Hibernation" adı verilen özellik, hızlı başlatma adına bilgisayarı tamamen kapatmayıp, uykuya alma benzeri bir işlem gerçekleştirmektedir. Yani siz Windows'u kapattığınızda bilgisayar gerçek anlamda kapanmıyor olabilir. Bu durum iki önemli soruna yol açar:

I. Ubuntu üzerinden NTFS biçimli disk bölümlerinin içeriğine ulaşmanızı engelleyebilir.

II. Bilgisayar açılışındaki işletim sistemi seçme ekranı olan GRUB ekranının karşınıza gelmesini engelleyebilir. Bu da doğrudan doğruya Windows'un açılmasına yol açar yani Ubuntu'ya ulaşmanızı engelleyebilir.

Çözüm için NTFS biçimli disklere erişim sorununun giderilmesi sayfasında anlatıldığı gibi hızlı başlatma özelliğini kapatmanız gereklidir. Ayrıca aynı belgeden; NTFS biçimli disk sorunlarına erişim konusunda genel bilgi edinmenizi önemle tavsiye ederiz.

Saatlerin kayması sorununun çözümü

Windows ve Ubuntu yüklü bir bilgisayarda Windows saati örneğin 3 saat geri kalabilir, ileri alsanızda bir sonraki yeniden başlatmada tekrar geri kalabilir. Ya da Windows saatini ayarlayıp düzelttikten sonra Ubuntu tarafındaki saat ileri kayabilir. Bu durum gerçekte bir hata değil, Windows ve Linux'un (Ubuntu) işleyiş farklılıklarından kaynaklanmaktadır. Windows, BIOS saatini yerel saat olarak görürken Linux ise BIOS saatini evrensel saat (UTC) olarak görebilir. Bu sorunun çözümü için Windows ve Ubuntu yüklü bilgisayarda saat sorununun çözümü belgesine bakabilirsiniz.

Ubuntu'da disklerin başlangıçta bağlanmasını sağlayın

Eğer belgelerinizi Ubuntu'nun kurulu olduğu disk bölümü dışında farklı bir disk bölümünde tutuyorsanız, rahat ve sorunsuz bir kullanım için o disk bölümünü bilgisayar başlangıcında bağlanacak şekilde ayarlamanızı tavsiye ederiz. Aksi halde çeşitli dosya ya da dizin kısayollarının çalışmaması gibi küçük çaplı sorunlarla karşılaşmanız muhtemeldir. Örneğin bu tür bir disk bölümünde bulunan bir belgeden ya da dizinden Ubuntu masaüstüne bir kısayol oluşturduğunuzu farz edelim. Bilgisayarı yeniden başlattığınızda bu kısayol artık kullanılamaz hale gelecektir.

Ubuntu ile kurulu gelen Diskler uygulaması ile çok basit bir ayarlama yaparak bu gibi olası problemlerin önüne geçebilirsiniz. Ayrıntılı bilgi için bakınız Diskleri başlangıçta bağlamak

Açılış menüsü seçeneklerini değiştirmek

Bilgisayar açılışındaki işletim sistemi seçme ekranında (GRUB ekranı) ön tanımlı olarak hangi işletim sisteminin seçili olacağını ve öntanımlı bekleme süresi olan 10 saniyeyi değiştirmek isteyebilirsiniz. Bu işlemler için bakınız: Grub açılış menüsü seçeneklerini değiştirmek

Açılış önyükleyicisini onarmak

Windows ve Ubuntu yüklü bir bilgisayarda Windows'u kaldırıp yeniden kurmanız halinde bilgisayar açılışındaki işletim sistemi seçme ekranı kaybolacağından GRUB önyükleme yazılımını onarmanız gerekecektir. Çünkü Windows'un yeniden kurulması halinde, diskin MBR adı verilen özel bölümüne Ubuntu tarafından yüklenmiş GRUB önyükleme yazılımı, Windows tarafından otomatikman silinir. Dolayısıyla bilgisayarı açtığınızda karşınıza işletim sistemi seçme ekranı gelmeyecek, sanki bilgisayarınızda Ubuntu kurulu değilmiş gibi doğrudan doğruya Windows açılacaktır. Bu gibi durumlarda Grub önyükleyicisini onarmak (yeniden kurmak) sayfasında anlatılan yöntemlerden birini kullanarak sorunu çözebilirsiniz.

Ubuntu'yu kaldırmak

Eğer olurda bilgisayarınızdan Ubuntu'yu kaldırmak isterseniz bunun için OS-Uninstaller gibi yardımcı programları kullanarak kaldırınız. Eğer Ubuntu'yu kaldırmak için doğrudan Ubuntu'nun kurulu olduğu disk bölümünü silme (formatlama) yoluna giderseniz, bu durumda bilgisayar açılışındaki GRUB önyükleme yazılımı tamamen silinmeyip hasar göreceğinden Windows'a da ulaşmazsınız. OS-Uninstaller'i kullanmak için bilgisayarınıza kurulu ve sağlam (çalışır) durumda olan bir Ubuntu'ya sahip olmanız gerekmiyor, ayrıntılı bilgi için OS-Uninstaller maddesine bakınız.

OS-Uninstaller gibi bir yardımcı program kullanmadan Ubuntu'yu kaldırmak için ise, öncelikle GRUB önyükleme yazılımı silinmelidir, GRUB silindikten sonra Ubuntu'nun kurulu olduğu disk bölümü silinebilir. Ayrıntılı bilgi için buraya bakabilirsiniz.