Ubuntu'da sistem kurtarma

Ubuntu'yu kurup kullanmaya başladınız. Bir süre sonra örneğin kritik güncellemeleri yüklerken elektrik kesintisinin yaşanması sonrasında ya da ekran kartı sürücülerine müdahale ettikten sonra Ubuntu masaüstüne ulaşamayabilirsiniz. Ayrıca bilgisayarınızda Windows ve Ubuntu yüklü ise, Windows'un her yeniden kurmanız sonrasında Ubuntu'ya ulaşabilmek için açılış sistemini onarmanız gerekecektir. Bu gibi durumlarda sisteminizi nasıl kurtaracağınızı ve bilgisayarınızdaki verilere nasıl ulaşabileceğinizi bilmeniz gerekir.

Bu belgede hem sistemi nasıl kurtarabileceğiniz anlatılacak hem de sistemi kurtarmasanız bile belgelerinize nasıl ulaşabileceğiniz anlatılacaktır.

Ubuntu'nun Kurtarma Kipi seçeneklerinin kullanımı

Eğer bilgisayarı açtığınızda Ubuntu'nun işletim sistemi seçme ekranı (GRUB menüsü) karşınıza geliyorsa, ancak herhangi bir sebepten dolayı Ubuntu masaüstüne ulaşamıyorsanız Ubuntu'nun eski "Linux çekirdek seçenekleri"ni kullanmayı deneyebilirsiniz ya da Ubuntu'nun kurtarma-onarma seçeneklerini kullanarak sorunu çözmeyi deneyebilirsiniz. Bu iki alternatife ulaşmak için bilgisayar açılışında Resim 1'deki gibi işletim sistemi seçme ekranı karşınıza geldiğinde orada yer alan "Ubuntu için gelişmiş seçenekler" seçeneğini kullanın. Bu seçenek ile devam ettiğinizde, Resim 2'deki gibi bir ekran karşınıza gelir.

Resim 1: Açılış menüsünde "Ubuntu için gelişmiş seçenekler" seçeneği ile devam edin

Resim 2: Eski ve yeni Linux çekirdekleri ile kurtarma kipleri

Resim 2'de çok sayıda Ubuntu seçeneği ve bu seçeneklerin (Kurtarma Kipi) seçeneklerinin yer aldığı bir liste görülmektedir. Bu seçenekleri şu şekilde açıklayabiliriz: Zaman zaman Ubuntu'da yaptığınız bazı güncellemelerle beraber işletim sisteminin temel yapı taşı olan Linux çekirdeği de güncellenmektedir. Çekirdek güncellemeleri sonrasında eski çekirdekler tamamen ortadan kaldırılmak yerine rafa kaldırılmaktadır. İşte bu listedeki seçenekler, rafa kaldırılan eski Linux çekirdeklerini ve bu sürümlerin kurtarma kiplerini ifade etmektedir.

Eski çekirdeklerin kullanılması:

Yaptığınız bir güncellemeden sonra bilgisayarı yeniden başlattığınızda olur da beklenmedik bir şekilde Ubuntu masaüstüne ulaşamazsanız (örneğin siyah bir ekranla karşılaşılabilir) ya da masaüstüne ulaşsanız bile herhangi bir donanım sorunuyla karşılaşırsanız (örneğin ses kartının düzgün çalışmaması gibi) işte bu listede yer alan (yanında "kurtarma kipi" yazmayan) eski Linux çekirdeklerinden herhangi birini kullanarak sorunun devam edip etmediğine bakabilirsiniz. Deneme işlemine en üstteki çekirdekten başlayarak sonucuna bakmanız yerinde olacaktır çünkü en üstteki seçenek diğerlerine göre daha günceldir.

Kurtarma Kipi seçeneklerinin kullanılması:

Resim 2'de görüldüğü her bir çekirdek seçeneği için bir de yanında paratez içinde "kurtarma kipi" yazan seçenekleri bulunmaktadır. Yaşadığınız sorunu, kurtarma kipi seçenekleri yardımıyla çözmek isterseniz öncelikle yanında "kurtarma kipi" yazan seçeneklerden en üsttekini deneyerek başlayabilirsiniz.

Listede bir kurtarma kipi seçeneğini kullanarak devam ettiğinizde alttaki seçenekleri sunan bir ekran ile karşılaşırsınız.

Resim 3: Kurtarma seçenekleri

Şimdi resimde görülen kurtarma seçeneklerinin hangi şartlar altında işinize yarayabileceğini açıklayalım.

clean :	Boş alan oluştırmayı dene Eğer bilgisayar açtığınızda kullanıcı adı-parola girme ekranına kadar geliyorsanız fakat bu ekranda kullanıcı adınızı ve parolanızı doğru girdiğiniz halde masaüstü açılmadan tekrar kullanıcı giriş ekranına düşüyorsanız bu durum Ubuntu'nun kurulu olduğu disk bölümünün tamamen dolmuş olmasından kaynaklanıyor olabilir.
dpkg :	Bozuk paketleri onar Ubuntu'da güncellemeleri yüklerken ya da herhangi bir paketi yüklerken elektrik kesintisi vb. sebeple bilgisayarın aniden kapanması nedeniyle ya da Ubuntu'ya sonradan kurduğunuz uyumsuz paketler nedeniyle paket veri tabanı bozulabilir. Bu gibi durumlarda bu seçeneği kullanarak paket veri tabanının onarılmasını sağlayabilirsiniz. Ancak bu işlemin yapılması da, önemli bir güncellemenin yarıda kalmasından kaynaklanabilecek bir sorunun çözülmesinde yeterli olmayabilir. Eğer yeterli olmazsa önce aşağıdaki "network" seçeneğini kullanarak ağ bağlantısını etkinleştirirsiniz sonra "root" seçeneğini kullanarak aşağıda (root bölümünde) anlattığımız gibi komut satırı üzerinden, yarım kalan tüm güncellemeleri yükleyebilirsiniz.
failsafeX :	Güvenli grafik kipinde çalıştır Ubuntu kurulumu ile beraber ekran kartınızın sürücüleri doğru bir şekilde yapılandırılmamış olabilir (eski ekran kartlarında daha sık rastlanılan bir sorundur). Ekran kartı üreticinizin, Linux sürücüleri yayınlamaması gibi çeşitli nedenlerden ötürü Ubuntu kurulumu sırasında ekran kartınıza uygun sürücüler yüklenilmemiş olabilir. Bu nedenle Ubuntu'yu kurduktan sonra masaüstüne hiç ulaşılamayabilir, çizik çizik - bozuk ya da tamamen siyah bir ekranla karşılaşılabilir. Bu durumla; Ubuntu kurulumunun hemen sonrasında karşılaşılacağı gibi daha sonradan kullanıcının kendisi tarafından ekran kartı sürücülerinin değiştirilmesi, ayarlarının değiştirilmeye çalışılması denemelerde sonrasında da karşılaşılabilir. İşte bu gibi, ekran kartı yapılandırmasına bağlı sorunlarlarla karşılaşılması halinde "failsafeX" seçeneği kullanılarak masaüstüne ulaşılabilir. failsafeX seçeneği, ekran kartınız için oldukça düşük özelliklere sahip, ancak güvenli bir şekilde çalıştırabilecek sürücüleri kullanarak sistemi açmayı dener.
fsck :	Tüm dosya sistemlerini işaretle
grub :	Grub önyükleyiciyi güncelleştir Bilgisayara takılı tüm diskleri yeniden tarayıp kurulu işletim sistemlerini tespit ederek Grub menüsünü günceller. Bu seçeneğin; Grub menüsünün herhangi bir sebepten ötürü hasar görerek hata vermesi ya da Grub menüsünün hiç gelmemesi gibi durumların çözümü ile bir ilgisi yoktur. Eğer bu türden bir sorun yaşıyorsanız Grub önyükleyicisini onarmak belgesinde anlatılanları uygulayarak Grub'u onarabilirsiniz.
network :	Ağ bağlantısını etkinleştir
root :	Yetkili kullanıcı komut satırına gir Masaüstünüz açılmıyor olmasa dahi komut satırı ekranını kullanarak her türlü onarım ve güncelleme işlemini rahatlıkla yapabilirsiniz. Önemli güncellemeleri yüklerken elektrik kesintisi nedeniyle masaüstüne ulaşamazsanız önce üstteki network seçeneğini kullanarak ağ bağlantınızı aktifleştirin. Sonra "root" seçeneğini kullanarak komut satırı ekranına geçin. Kurtarma kipi varsayılan olarak dosya sistemini salt okunur olarak bağlar. Yazılabilir olarak bağlamak için önce şu komutu veriniz: mount -o rw,remount / Komut satırında tüm sistemi güncellemek için önce sudo apt-get update komutunu ardından sudo apt-get upgrade komutunu veriniz.

Windows kurulumu sonrasında açılış sisteminin onarılması

Bilgisayar açılışında işletim sistemi seçme ekranı

Eğer bilgisayarınıza Windows ve Ubuntu yüklediyseniz; Ubuntu'ya dokunmadan Windows'u her yeniden kurduğunuzda bilgisayar açılışındaki "GRUB" adı verilen işletim sistemi seçme ekranı ortadan kaybolacak ve doğrudan doğruya Windows açılacaktır. Bu gibi durumlarda işletim sistemi seçme ekranını geri getirmek için GRUB açılış önyükleme yazılımını onarmanız gerekecektir.

Açılış sisteminin onarılması işlemine, sadece Windows kurulumu nedeniyle değil, Grub menüsünün herhangi bir sebepten dolayı zarar görerek hata vermesi durumunda da ihtiyaç duyulabilir.

Açılış önyükleme sistemin onarılması ile ilgili olarak Grub önyükleyicisini onarmak belgesinden detaylı bilgi alabilirsiniz.

Ubuntu Çalışan DVD/USB yardımıyla, çöken bilgisayardaki belgelere ulaşmak

Dosya:Kurulum2.jpg

Ubuntu'yu “Deneme” ya da “Kurma” seçim ekranı

Bilgisayarınızda kurulu olan Ubuntu veya herhangi bir işletim sisteminin (Windows vs.) çökmesi halinde, çöken sisteminizi kurtarmadan önce bilgisayarınızda herhangi bir disk bölümü içindeki belgelerinize, resimlerinize vb. dosyalarınıza ulaşmak isteyebilir ve onları güvenli bir harici diske kopyalamak isteyebilirsiniz.

Bu gibi durumlarda Ubuntu'nun Çalışan DVD/USB özelliğinden faydalanabilirsiniz. Bunun için herhangi bir Ubuntu sürümünün DVD'sini ya da USB belleğini bilgisayara takıp bilgisayarı bu DVD'den ya da USB bellekten başlatın. Yandaki ekran karşınıza geldiğinde “Ubuntu Sürümünü Dene” seçeneğini kullanın.

Artık Ubuntu Çalışan DVD/USB'sinin masaüstü ortamındasınız. Masaüstünde sol tarafta başlatıcı çubuktaki klasör simgesine tıklayarak dosya yöneticisini açın. Bu dosya yöneticisi penceresi üzerinden belgelerinizin bulunduğu disk bölümüne ulaşabilirsiniz. Ulaştığınız verileri elinizdeki harici bir diske kopyalayabilirsiniz.

Aslında bu türden bir kaza karşınıza gelmeden önce belgelerinizi; Ubuntu ya da diğer işletim sistemlerinizin yüklü olduğu disk bölümlerinde değil sadece belgelik olarak kullanacağınız bir disk bölümünde tutmanız daima yararınıza olacaktır.

Ayrıca bakınız

• PhotoRec ile veri kurtarma
• Çekirdek önyükleme seçenekleri