Snap, Flatpak, AppImage, Deb, Rpm paket sistemleri

Geleneksel paket yönetim sistemleri

Deb, Rpm

Deb paketleme biçimi ilk olarak 1995'te Debian Linux dağıtımı tarafından, Rpm paketleme biçimi ilk olarak 1997'de Red Hat Linux dağıtımı tarafından geliştirilmeye başlamıştır. Deb biçiminde paketlenmiş yazılımlar sadece Debian ve Debian kökeninden gelen Ubuntu, LinuxMint, Mepis, Pardus gibi Linux dağıtımlarınca kullanılabilir. Rpm paketleri ise RedHat ve RedHat kökeninden gelen Fedora, OpenSUSE, CentOS gibi dağıtımlarda kullanılabilir. Ayrıca Pacman paket yönetim sistemine göre hazırlanmış paketler ise ArchLinux ve ArcLinux kökeninden gelen Manjaro, EndeavourOS gibi dağıtımlarda kullanılabilir.

Deb, Rpm paketleri, bir yazılımın ihtiyaç duyduğu bağımlılıkları (kütüphane dosyalarını) içermez. Geliştiriciler açısından bir yazılımın Deb, Rpm gibi geleneksel biçimlerde paketlenmesi oldukça karmaşık bir işlemdir. Bu paketlerin güncellenmesi ve farklı dağıtımlardan Linux kullanıcılarına ulaştırılması zor hem de süreç isteyen bir iştir, güncellemeler kullanıcılara belli bir gecikme ile yansır.

Dağıtımlardan bağımsız paket yönetim sistemleri

Snap

Ubuntu'nun geliştiricisi Canonical Ltd. tarafından geliştirilmeye başlayan ve tüm Linux dağıtımlarında kullanılabilen bir yazılım paketleme biçimi ve paket yönetim sistemidir. 2016 yılında Ubuntu 16.04 sürümü ile birlikte sunulmaya başlamıştır. Snap paketleri bir programın gerektirdiği bağımlılıkları (yani kütüphane dosyalarını) kendi içinde barındırır. Snap’lar sistemden yalıtılmış bir şekilde korumalı bir alanda (sandbox) çalışır.

Snap paket sistemi başlangıçta bulut uygulamaları için piyasaya sürülmüştür. Daha sonra IoT (nesnelerin interneti) cihazları ve masaüstü uygulamalarında da kullanılmaya başlamıştır.

Snap paket sistemi ile ilgili eleştirilerden biri uygulama deposunun bir firmanın (Ubuntu'nun geliştiricisi Canonical Ltd.) kontrolünde olması ve geliştiricilerin, firmanın sunduğu katılımcı lisans sözleşmesini onaylamak zorunda olmasıdır. Bu durum özgür yazılım / açık kaynak yazılım felsefesine aykırı bulunmaktadır. Bir diğer eleştiri ise Snap projesi özgür GNU GPL ile lisanlanmış olsa da sunucu tarafının hala kapalı kaynak olması, Canonical tarafından kontrol edilmesidir.

Snap ile ilgili kavramlar:

Snapd: Snap paketlerinin yönetilmesi (örneğin snap uygulamalarını kurmak, kaldırmak, güncellemek vb.) işlerini arka planda yürüten komut satırı aracıdır.

Snap Store: Snap paketlerinin yer aldığı merkezi depo ve uygulama mağazasıdır. Canonical ltd. kontrolündedir. Web sayfası: snapcraft.io/store

Snapcraft: Snap paketleri üretmek ve yayınlamak için kullanılan komut satırı aracıdır. Aynı zamanda Snap paket yönetim sistemi genel web sitesinin adıdır.

Flatpak

Tüm Linux dağıtımlarında kullanılabilen bir yazılım paketleme biçimi ve paket yönetim sistemidir. Baş geliştirici, bir Red Hat çalışanı olan Alexander Larsson'dur. İlk sürümü 2015 yılında Red Hat, Endless Computers ve Collabora'nın onaylarını içeren bir bülten ile yayınlanmıştır. Flatpak projesi özgür LGPL ile lisanslanmıştır.

Flatpak paketleri bir programın gerektirdiği bağımlılıkları (yani kütüphane dosyalarını) kendi içinde barındırır. Yine Snap'larda olduğu gibi Flatpak'lar sistemden yalıtılmış bir şekilde korumalı bir alanda (sandbox) çalışır. Bu kavramı biraz detaylandıracak olursak; korumalı alan, bir uygulamanın ana bilgisayar sisteminden tamamen izole edilmiş bir ortamda (sanal alan/kapsayıcı/dosya sistemi/arşiv) çalışmasını ifade eder. Sistemle herhangi bir etkileşim, API'ler ve kullanıcı izinleri aracılığıyla yapılır. Android uygulamaları bu konuda örnek verilebilir. Android uygulamaları da korumalı alanda çalışırlar ve sisteme yalnızca kullanıcı izinleriyle erişebilirler. Korumalı alan uygulaması, tam sistem erişimine sahip bir uygulamaya kıyasla genel sistem güvenliğini artırır.

Flatpak genel web sitesi: https://flatpak.org/ , uygulama deposunun web sayfası: https://flathub.org/tr

Flathub: Flatpak paketlerinin yer aldığı merkezi depo ve uygulama mağazasıdır.

AppImage

2011 yılında Simon Peter tarafından "PortableLinuxApps" adı ile başlatılan bu proje 2013 yılında AppImage ismini almıştır. AppImage dosyaları, Linux ortamında taşınabilir program ihtiyacını karşılamaktadır. AppImage dosyaları kurulum gerektirmez, root (kök kullanıcı) yetkisi gerektirmeden uygulamanın kullanılmasını sağlar. Tüm Linux dağıtımlarında kullanılmaya uygun bir paketleme biçimidir.

Appimage biçiminde paketlenmiş programlar tek bir dosyadan ibarettir, gerçek anlamda kurulmazlar, dosya çalıştırılabilir hale getirildikten sonra çift tıklanarak kullanılabilir. Programın ihtiyaç duyduğu bağımlılıklar kendi içinde yer alır. AppImage uygulamaları tamamen taşınabilirdir, örneğin USB belleğe atılıp taşınabilir. (Snap ve Flatpak'lar normalde taşınabilir değildir. Ancak çeşitli komutlar kullanılarak düzenlenerek taşınabilir hale getirilmesi mümkündür.). Proje özgür MIT Lisansı ile lisanslıdır. Web sitesi: https://appimage.org/ , https://appimage.github.io/apps/

Snap ve Deb karşılaştırması

• Snap paketleri bir programın gerektirdiği bağımlılıkları (yani kütüphane dosyalarını) bünyesinde içerir. Deb paketleri ise bağımlılık paketlerini içermez, sistemde bulunan kütüphaneler, deb paketleri tarafından ortak olarak kullanır. Snap’lar sistemden yalıtılmış bir şekilde çalışırlar.

• Snap paketleme biçimi evrensel bir paketleme yöntemidir, bir snap paketi tüm Linux dağıtımlarında kullanılabilir. Deb paketleri ise sadece Debian tabanlı Linux dağıtımlarında kullanılabilir.

• Bir yazılımın deb biçiminde paketlenmesi, güncellenmesi ve dağıtımı hem yazılımın geliştiricisi hem de Linux dağıtımının geliştiricileri açısından zor ve süreç isteyen bir iştir. Güncellemeler gecikmeli olarak kullanıcılara yansır. Snap paketleri ise kolay bir şekilde üretilir ve güncellenir. Bir snap güncellemesi, Linux dağıtımının kontrolü olmadan doğrudan kullanıcılara yansır.

• Bir Snap paketinde sorun yaşanması halinde önceki sürüme geri dönülebilir. Deb paketlerinde böyle bir özellik yoktur.

• Snap ile bir programın birden fazla sürümü kurulup kullanılabilir. Deb paketlerinde böyle bir özellik yoktur. Snap’larda kanal özelliği vardır yani geliştiriciler yazılımlarının birden çok sürümünü (örneğin stabil ve geliştirme sürümlerini) ayrı kanallardan yayınlamasına imkan verir.

• Bir Linux dağıtımı, önceki bir sürümüne olan desteğini sonlandırdığında artık Deb paketlerine güncelleme gelmez. Ancak Snap’lar güncelleme almaya devam eder.

• Snap uygulamaları ileriye dönük olarak uyumludur, yani aynı snap uygulaması bir dağıtımın sonraki sürümlerinde değişiklik yapmadan çalışabilir.

• Bir snap paketi kurulduktan sonra ilk açılışta yavaş bir şekilde açılır. İkinci çalıştırmada Deb paketleriyle arada olan fark azalır veya tamamen ortadan kalkar.

• Kullanıcılar deb paketlerini kullandıkları Linux dağıtımının kendi resmi deposundan temin eder. Snap ise program geliştiricilerinin tek bir depo üzerinden (Snap Store) tüm Linux dağıtımlarına ulaşmalarını sağlar.

• Snap’lar çeşitli dağıtımların kullandığı temalar ile tam anlamıyla bütünleşmezler. Diğer yandan Snap ekibi tarafından tema bütünleşmesi ile ilgili çalışmalar yürütülmektedir (1). Deb paketleri ise tam anlamıyla varsayılan grafik arayüz deneyimini sağlar.

• Snap’ların güncellenmesini tamamen otomatiktir, kullanıcıların engelleme imkanı yoktur, 60 güne kadar ertelenebilir. Snapd aracı günde birden çok kez tüm Snap'ların güncellemelerini kontrol eder ve arka planda yükler. Otomatik güncellemeler ancak bazı hileler kullanılarak kapatılabilir. Deb paketleri ise kullanıcılara güncellemeleri manuel olarak istediği şekilde yönetmesine imkan verir.

• Snap'lar Linux dağıtımının sıkı bir denetiminden geçmez, zararlı yazılım kontrolü de yapan otomatik bir kontrol mekanizması vardır. Deb'ler ise dağıtım geliştiricilerinin kontrolünden geçmesi yönüyle daha güvenli bulunmaktadır. Güvenlik yönünden Snap'ların avantajlı tarafı ise sistemden yalıtıldıkları için kurma, güncelleme ve kaldırma işlemlerinin, sistemde herhangi bir hataya yol açması mümkün değildir.

• Snap’ların boyutları (kütüphane dosyalarını içermeleri nedeniyle), deb paketlerine göre çok büyük olabilmektedir. Yani Deb’ler sabit diskte genellikle çok daha az yer kaplar.

• Snap paketlerinin yönetilmesi işlerini arka planda gerçekleştiren "snapd" isimli komut satırı aracıdır. Deb paketleri ise arkaplanda "apt" ("apt-get") tarafından yönetilir.

Snap ve Flatpak arasındaki farklar

Snap ve Flatpak biçimleri büyük ölçüde birbirine benzer. Aralarındaki bazı farklılıklar şunlardır:

• Snap'lar Canonical Ltd. tarafından kontrol edilen tek bir depoda bulunur. Flatpak ise birden çok deponun kullanımını destekler. Flathub deposu Flatpak paketleri için fiili kaynak olmasına rağmen, Flathub'dan bağımsız bir Flatpak deposu oluşturmak mümkündür.

• Snap projesi özgür GNU GPL ile lisanslanmış olsa da sunucu tarafının hala kapalı kaynak olduğu ifade edilmektedir. Flatpak projesi ise tamamen özgür yazılımdır. Flatpak web sitesinde proje hakkında; tek bir satıcıya bağlı kalmadan herkes tarafından kullanılabilecek gerçek bir açık kaynak projesi olduğu, Freedesktop projesi de dahil olmak üzere diğer özgür yazılım projeleriyle güçlü bağlantıları olduğu ifade edilmiştir.

• Snap'lar sunucuları destekler, Flatpak'ların sunucu desteği yoktur. Snap sistemi nesnelerin interneti (IoT), bilgisayar, telefon gibi sistemlerde kullanılabilir. Flatpak ise tamamen masaüstü uygulamalarına yönelik olarak geliştirilmektedir.

• Flathub deposunda 2.000'den fazla sayıda (kaynak) paket bulunmaktadır. Snap mağazası ise barındırdığı uygulama sayısını "binlerce" sözcüğü ile ifade etmektedir.

İlgili maddeler

• Snap paketlerinin komut satırından yönetilmesi
• Deb paketlerinin komut satırından yönetilmesi

Dış bağlantılar

• https://snapcraft.io/blog/a-technical-comparison-between-snaps-and-debs
• https://en.wikipedia.org/wiki/Snap_(package_manager)
• https://snapcraft.io/blog/snaps-and-themes-on-the-path-to-seamless-desktop-integration