Ubuntu başlangıç kılavuzu

taslak

Windows'tan Ubuntu'ya geçiş rehberine hoşgeldiniz. Bu belge, bilgisayar kullanmaya Windows ile başlamış olan ve uzun süreler Windows üzerinde çalışan bilgisayar kullanıcılarının Ubuntu'ya geçişlerine yardımcı olmak amacıyla hazırlanmıştır. Belgede Ubuntu'nun kullanım özellikleri yer yer Windows ile kıyaslanarak anlatılmıştır.

Başarılı bir geçiş yapmanız dileğiyle,

İyi şanslar...

Ubuntu masaüstü

Ubuntu, masaüstü yönetimi konusunda Windows kullanıcılarına ilk bakışta yabancı gelebilir ancak, birkaç püf noktayı anlayan bir kullanıcı için oldukça basit bir kullanımı vardır.

Masaüstü kavramları

Seçke ana sayfası

Seçke

Masaüstünde sol üst köşedeki Ubuntu düğmesi "seçke" olarak adlandırılmaktadır. Seçke menüsünü kullanarak masaüstü uygulamalarını çalıştırabilir, dosya ve dizinlere ulaşabilir, müzik koleksiyonunuzda arama yapabilir ve çevirim içi videolara göz atabilirsiniz.

Gelişmiş bir arama özelliğine sahip seçke menüsünü en etkin şekilde kullanmak için sık sık arama kutucuğuna başvurmanız tavsiye edilir. Bir uygulama açmak istiyorsanız uygulama adının aklınıza gelen bir kaç harfini arama kutucuğuna girin...

K3b programında ALT tuşu ile HUD özelliği kullanılırken

Arama kutucuğu, geliştirilmesi devam etmekte olan HUD (Heads Up Display) adı verilen bir akıllı arama özelliğe sahiptir. HUD (akıllı arama), bu özelliği destekleyen uygulamalarda (örneğin Mozilla Firefox, Gimp, Inkscape, Gedit gibi) uygulamanın menü ve işlevleri arasında arama yapabilmeyi sağlamaktadır. HUD, bir başka deyişle “Niyetinizi ifade ettiğiniz ve uygulamaların da bu niyete uygun karşılık verdiği bir yol.” olarak da tanımlanır. Örneğin Firefox'da Gizli Tarama moduna geçmek istediğinizi ancak gizli tarama seçeneğinin, Firefox'un hangi menüsünde olduğunu hatırlamadığınızı farz edelim. Bu durumda Firefox açık iken ALT tuşunu kullanarak seçkeyi açın. Arama kutucuğuna örneğin “gizli” yazın, karşınıza gelen seçeneklere bakın... İkinci bir örnek olarak, K3b CD/DVD yazdırma programında bir kalıp dosyasını CD'ye yazdırmak istediğinizi farzedelim. Kalıp yazdırma seçeneğinin K3b arayüzünde nerede olduğunu bulmak yerine K3b açık iken ALT tuşu ile seçkeyi açın ve arama kutucuğuna mesela “kalıp” yazın...

HUD'un temel hedefi; Ubuntu'ya geçip, kapalı kaynak/sahipli yazılımları terk ederek Ubuntu'daki özgür yazılımları kullanmaya başlayan kullanıcıların aradıkları bir özellik, seçenek ve işlevin uygulamanın neresinde - hangi menü içerisinde olduğunu arama zahmetinden kurtarmaktır.

Seçke menüsündeki arama kutucuğu, komut çalıştırmak için de kullanılabilir. Bunun için seçke menüsü “Alt + F2” ile açılmalıdır.

Seçke menüsünde ayrıca bilgisayarınızda son açtığınız dosya ve dizinlerin bir listesi tutulmaktadır. Eğer son kullandığınız dosya ve dizinlerin seçke menüsünde listelenmesini istemiyorsanız “Sistem Ayarları > Gizlilik” yolu üzerinden gerekli ayarlamaları yapabilirsiniz.

Başlatıcı panel

Başlatıcıya yeni simge eklemek

“Başlatıcı” adı verilen panel, kullanıcıların sık kullanandığı çeşitli uygulamalara kısa yol tuşlarıu sağlayan hem de açık pencereler arasında geçiş yapılabilen yerdir. Bu nedenle başlatıcıyı, Windows'taki masaüstü kısayol simgeleri ile görev çubuğunun bir birleşimi olarak görebilirsiniz.

Başlatıcıdaki simgelerden, örneğin LibreOffice Writer simgesi; hem Writer'ı başlatmak için hem de açık Writer pencereleri arasında geçiş yapmak için kullanılır. Writer açık iken bu simgeye tıkladığınızda artık yeni bir Writer penceresi açılmaz, bunun yerine açık olan Writer pencereleri listelenir. Peki bir Writer penceresi açıkken yeni bir Writer penceresi açmak istediğinizde bunu başlatıcı üzerinden nasıl yapabilirsiniz? Çok basit,bunun için başlatıcıdaki Writer simgesine sağ tıklayın ve menüdeki “Yeni Döküman” seçeneğine tıklayın.

Ubuntu'da bir uygulama çalıştırdığınızda başlatıcıda bu uygulamanın bir simgesi yok ise geçici olarak ortaya çıkar. Çalışmakta olan tüm uygulamaların simgelerinin yanında bir ok işaretinin belirdiğini fark edeceksiniz. Sol taraftaki oklar, o uygulamadan kaç adet pencerenin açık olduğunu gösterir. Sağda yer alan ok işareti ise aktif pencereyi gösterir. Örneğin yandaki resimde bir adet Firefox penceresinin ve üç adet LibreOffice Writer penceresinin açık olduğu ve hali hazırda Firefox penceresinin aktif pencere olduğu görülmektedir.

Başlatıcı ayarları şu şekilde değiştirilerek özelleştirilebilir:

Başlatıcıya yeni simgeler eklemek ve çıkarmak: Başlatıcıda hazır gelen simgeler içinde sık kullanmadığınız uygulamalar varsa sağ tıklama menüsü üzerinden istediğiniz simgeleri başlatıcıdan kaldırabilirsiniz. Başlatıcıya yeni bir simge eklemek için ise iki ayrı yolu takip edebilirsiniz. Birinci yol: Başlatıcıya eklemek istediğiniz uygulamayı önce çalıştırın. Uygulamayı çalıştırdığınızda başlatıcıya geçici olarak programın simgesi yerleşecektir, bu simgeye sağ tıklayıp "Başlatıcıya Sabitle" seçeneğini kullanarak sabitleyebilirsiniz. İkinci yol: Seçke menüsü içinde, uygulamanın simgesini bulduktan sonra başlatıcıya doğru sürükle - bırak yapabilirsiniz.

Simgelerin sıralamasını değiştirmek: Başlatıcıdaki bir simgenin yerini değiştirerek yukarıya veya aşağıya taşımak isterseniz bu işlemi, fareyi iki farklı şekilde kullanarak gerçekleştirebilirsiniz. Birinci yol: Yerini değiştirmek istediğiniz bir simgeye fare ile tıklayıp sağa doğru haraket ettirin, artık bu simgeyi istediğiniz yere sürükleyip bırakabilirsiniz. İkinci yol: Yerini değiştirmek istediğiniz bir simgeye fare ile tıklayıp fareyi hareket ettirmeden bir saniye kadar bekleyin. Bunu yaptığınızda simgenin bulunduğu yerden ayrıldığını göreceksiniz. Artık bu simgeyi başlatıcı panel üzerinde istediğiniz yere sürükleyip bırakabilirsiniz. Özel olarak başlatıcının alt bölümünde yer alan Çöp Kutusu ve Çalışma Alanı Değiştirici düğmelerinin yerlerinin sabit olduğunu da belirtelim.

Simge boyutunu değiştirmek: Başlatıcıdaki simgelerin boyutunu değiştirmek isterseniz bunun için masaüstüne sağ tıklayıp "Masaüstü Arkaplanını Değiştir" seçeneğine tıklayın. Açılan pencerenin alt tarafında "Başlatıcı simge boyutu" seçeneğini göreceksiniz...

Evrensel menü

Ubuntu masaüstünde en üstteki yatay çubuk "evrensel menü" olarak adlandırılmaktadır. Evrensel menü ile uyumlu uygulamalarda, uygulamanın Dosya, Düzen, Görünüm ... gibi menüleri uygulama arayüzünden bağımsız olarak evrensel menü üzerinde görüntülenir. Örneğin bir Nautilus dosya yöneticisi penceresi açtığınızda pencere üzerinde Dosya, Düzen Görünüm gibi seçenekleri göremezsiniz, bu şeçeneklere ulaşmak için imleci evrensel menü üzerine götürmeniz yeterlidir.

Bir Firefox penceresi açıkken evrensel menü

Dosya sistemi içinde gezinmek

Ubuntu'da, klasörler arasında gezinmek Nautilus adında bir dosya yönticisi gelmektedir.

Dosya yöneticisini açmak için başlatıcıdaki klasör simgesine tıklamanız yeterlidir. Ayrıca bu klasör simgesine Resim 1'deki gibi ters tıklayarak (yani sağ tıklayarak) Resimler, Müzikler, Belgeler gibi sık kullanılan bazı dizinlere kısa yoldan ulaşabilirsiniz.

Ubuntu masaüstünü ilk açtığınızda Windows'taki gibi bir “Bilgisayarım” simgesinin bulunmadığını fark edeceksiniz. Ubuntu'da, bilgisayarınızdaki mevcut sabit disk bölümlerine, USB bellek, CD/DVD gibi bilgisayarınıza bağlı tüm depolama ortamlarına, Resim 2'de göründüğü gibi Nautilus dosya yönetisi arayüzünde sol tarafta bulunan kenar çubuğu üzerinden kolayca ulaşabilirsiniz ve sistemden kaldırabilirsiniz.

Resim 1: Klasör simgesine sağ tıklama menüsü seçenekleri

Resim 2: Nautilus dosya yöneticisinde aygıtlar bölümü

Resim 3: Bir flaş disk güvenli kaldırılırken

Ayrıca bilgisayarınıza USB bellek, CD/DVD gibi bir ortam yerleştirdiğinizde başlatıcıya otomatik olarak ilgili bir simge yerleşmektedir. Örneğin bilgisayarınıza bir flaş disk taktığınızda başlatıcıda otomatik olarak Resim 3'teki resimdeki gibi bir simge ortaya çıkar. Bu simgeye tıklayarak flaş diskin içeriğine ulaşabilir ve ayrıca bu simgeye ters tıklayarak flaş diski güvenli kaldırma ve biçimlendirme gibi seçeneklere ulaşabilirsiniz.

Unutmayın, CD/DVD sürücünüz içinde herhangi bir disk takılı değil ise Nautilus'da CD/DVD ile ilgili herhangi bir seçenek göremezsiniz.

Ayrıca Ubuntu'da depolama aygıtlarının Windows'taki gibi C: ya da D: gibi harfler ile adlandırılmamaktadır.

---

---

---

---

---

eski içerik

Donanım Uyumluluğu

Ubuntu donanımların büyük bir çoğunluğuna destek verir ve neredeyse tüm bilgisayarlarda çalışır. Çok az kısmı desteklenmemektedir. Fakat yine de donanımınızın Ubuntu ile uyumunu kontrol etmenizde fayda vardır.

Donanımınızı test etmenin en kolay yolu bir önceki başlıkta bahsettiğimiz "Ubuntu Çalışan Cd"dir. Bahsettiğimiz gibi bu Ubuntunun harddiske kurulmadan çalışan bir versiyonudur ve donanımlarınızın çalışıp çalışmadığını kontrol edebilirsiniz. Sesin ve görüntünün durumunu kontrol edip, yazıcıdan çıktı almayı deneyebilirsiniz.

İpucu: Donanım bilgilerine ulaşmak Donanımlarınız hakkında daha ayrıntılı bilgiye ulaşmak için Windows altında, Başlat>Çalıştır 'a devmgmt.msc yazın ve Tamama basın. Buradan şu anda bilgisayarınıza bağlı olan tüm donanımları görebilirsiniz.

• Bağlı olup da düzgün olarak çalışmayan donanımların bir listesini çıkarın.
• Ubuntu donanım desteği sayfalasına gidin ve donanımınızın ismiyle arama yapın. Büyük ihtimalle orda donanımınızın çalışması için kolay yollar mevcuttur. (Küçük bir yazılım yüklemesi gibi...)
• Eğer orada bulamazsanız bir arama motoruyla (örneğin Google) donanımınızın Linux driverlarını arayın. Örneğin Hp 1022 Laser Yazıcı için Hp 1022 Linux şeklinde arama yapabilirsiniz.
• Bazı driverlar sadece Linux'u tam olarak kurduğunuzda çalışabilir.
• Eğer tüm bunlar sonucunda bulamadıysanız Ubuntu desteğinden, ya da Forum(Türkçe)dan yardım isteyebilirsiniz. Ubuntu bir topluluk projesidir ve forumlarda IRC kanallarında ve mail listelerinde size yardım etmek için can atan bir çok gönüllü bulunmaktadır.
• Eğer hala bulamadıysanız ve yeni bir donanım almayı düşünüyorsanız almadan önce Ubuntu donanım desteğini kontrol etmeyi unutmayın.

Hala çalışan bir donanım edinmekte problemler yaşıyorsanız forumda yardım edecek birileri mutlaka vardır.

Problemli donanımlar

Bazı donanım türleri bazı sebeplerden dolayı henüz tam olarak desteklenememektedir. Eğer bunlardan birine sahipseniz, Ubuntu'da çalışır hale getirmek bazen zor olabilir ya da hiç çalışmayabilir.

• Yazılım ile çevirmeli modemler
• Bazı usb genişbant modemler
• Tarayıcılar

Fakat bu donanımlar kesinlikle çalışmaz değildir. En azından birkaçı çalışmaktadır.

Desteklenmeyen Dosya Türleri

Ubuntu'da neredeyse tüm dosya türleri desteklenmektedir. Fakat bazı dosya türleri yasal kısıtlamalardan dolayı ilk kurulumda desteklenmemektedir. Bu türler çok kolay şekilde (3. parti uygulamalarla) çalışır hale gelmektedir. Örneğin mp3 ya da quicktime dosyaları öntanımlı olarak destekli değildir. Ama bir mp3 çalmaya çalıştığınızda yazılım size yüklenmesini isteyip istemediğinizi soracak ve kabul ederseniz otomatik olarak indirip gerekli eklentileri ve codecleri kuracaktır.