Root (kök kullanıcı) hakları elde etmek

Bu maddenin güncellenmesi gerekmektedir. Maddede anlatılan bazı konular Ubuntu'nun yeni sürümlerinde farklılık gösterebilir. Güncellenmesi gereken kısımlar ile ilgili görüşlerinizi tartışma sayfasında belirtebilirsiniz.

Kök kullanıcı (root) nedir?

Linux’ta kullanıcıları, yönetici yetkisi olanlar ve yönetici yetkisi olmayanlar olarak ikiye ayırabiliriz. Yönetici yetkisine sahip olan kullanıcılar ise ikiye ayrılır; gerçek yönetici yani root (kök kullanıcı) isimli kullanıcı hesabı ve root yetkilerini geçici olarak kullamaya yetkisi olan diğer kullanıcılar.

Bir başka deyişle Linux’ta yönetici haklarına sahip bir kullanıcı olsanız bile sistemde istediğiniz şekilde sınırsızca değişiklik yapamazsınız. Linux'ta sistemde sınırsızca değişiklik yapabilecek haklara sahip "kök kullanıcı" (root) isimli özel bir kullanıcı hesabı bulunur. Her ne kadar Linux'ta özel bir root hesabı tanımlı olsa da pek çok Linux dağıtımında root hesabı ile giriş yapmak öntanımlı olarak engellenmiştir. Çünkü sistemin root hesabıyla açılması ciddi güvenlik zaafiyetine yol açar.

Bu nedenle Linux'ta kök kullanıcı hakları gerektiren bir işlemi yapmak gerektiğinde sistem kök kullanıcı (root) hesabıyla açılmaz bunun yerine bir parola yardımıyla geçici olarak kök kullanıcı hakları elde edilir.

Somut bir örnek üzerinden devam edelim. Örneğin sisteme yeni bir program kurma işlemi sistem bütünlüğünü ilgilendirdiği için geçici olarak root yetkisi almayı gerektirir. Ubuntu'da Ubuntu Yazılım Merkezini açıp bir yazılım kurmak istediğinizde size yönetici yetkisi olan bir hesabın kullanıcı parolasını girmenizi isteyen bir kutucuk ile karşılaşırsınız. Bu parolayı girerek geçici olarak root yetkileri almış olursunuz.

Temel bilgiler

Örneğin normal şartlar altında kişisel kullanıcı hesabımızla /etc/X11/xorg.conf dosyasını açabiliriz, ancak üzerinde değişiklik yapamayız. Bunu aşmak kullanacağımız metin editörünü açarken root yetkileri ile açılmasını sağlamalıyız. Bunun için uçbirim (terminal) üzerinden,

sudo gedit

komutunu verip ardından şifremiz ile giriş yaparsak, gedit; yazı düzenleme programı süper kullanıcı kipinde açılacaktır. İşte bu şekilde açtığımız programlarda yetki kısıtlaması olmaz.

Not: Şifreleriniz güvenlik için konsolda gözükmez. Şifrenizin gözükmediğine aldanıp, şifreyi giremediğinizi zannetmeyin.

“Peki yönetici haklarına erişmek için uçbirime mecbur muyuz?” sorusunu duyar gibiyim. Elbete hayır! Yönetici yetkilerini geçici olarak kullanmamız için tasarlanmış grafik arayüzüne sahip programlarda mevcuttur. En bilinen iki örneği; GNOME masaüstü ortamındaki gksudo ve KDE masaüstü ortamında kdesudo.

gksudo ile yönetici haklarına erişmek için işlemimizin başına gksudo komutunu eklemeliyiz. Gedit’i yönetici yetkileri ile açmak için; Alt+F2 tuş kombinasyonu kullanılır, karşımıza gelen çalıştırma penceresinde çalıştırılacak komut kısmına

gksudo gedit

yazılır ve komut çalıştırılır. Ve karşımızda gksudo programına ait, yönetici haklarına erişmemiz için kullanıcı şifremizi girmemiz gerektiğini belirten bir pencere görürüz. Şifremiz ile giriş yaparsak, gedit; yazı düzenleme programı süper kullanıcı kipinde açılacaktır. İşte bu şekilde açtığımız programlarda da yetki kısıtlaması olmaz.

Not: Geçici olarak root yetkileri alındıktan sonra 5dk süre ile aynı şekilde ama şifre istenmeden root yetkileri kullanılabilir.

Sudo’yu çalışır hale getirmek

Sudo ile geçici olarak root yetkisi almak için /etc/sudoers dosyasına

munirekinci ALL=(ALL) NOPASSWD: ALL

gibi bir satır eklememiz gerekmektedir. Bu örnekte gösterilen “munirekinci” yerine istediğiniz kullanıcı adını yazmalısınız. Bu işlem için

sudo visudo

komutu ile visudo açılır ve gerekli değişiklikler yapılır. NOPASSWD kısmı sudo’yu şifresiz olarak kullanmamızı sağlar.

Not: sudoers dosyasında değişiklik yaparken sadece visudo programını kullanın ve çok dikkatli olun.

Bunun dışında bir de su programı vardır. Bu program kullanıcı girişi yapmayı sağlar. Ve elbette root olarak giriş yapmak içinde kullanılabilir. Root girişi yapmak için kullanımı

su

Bu komutu terminale girdikten sonra bizden root kullanıcısının şifresi istenir, root kullanıcısının şifresini girdikten sonra o konsol oturumunda verdiğimiz her komut süper kullanıcı kipinde çalıştırılacaktır.

Root kullanıcı hesabının şifresini belirlemek

Bunun için aşağıdaki komutu kullanabilirisiniz.

sudo passwd root

Ya da; Sistem / Yönetim / Kullanıcılar ve Gruplar yolundan, açılan formdan root hesabını seçelim ve “Properties” (Özellikler) butonuna tıklayalım. Yeni açılan formda root hesabının özellikleri ve ayarları var. Buradan şifreyi istediğimiz şekilde ayarlıyoruz. (İki kutuda aynı olmalı) (en az 6 haneli olmalı)

Örnek:

 su
 (ardından root kullanıcı hesabının şifresini gireriz)
 synaptic
 gedit
 rhythmbox

bu şekilde 3 programıda root kullanıcısı ile açmış oluruz.

Geçici olarak root olarak giriş yapmak için ise root şifresine ihtiyaç yoktur, bunu kendi şifremiz ile yapabiliriz.

Örnek:

 sudo su
(kullanıcı hesabımızın şifresini gireriz)
 synaptic
 gedit
 rhythmbox

bu şekilde 3 programıda kendi hesabımızı kullanarak root hakları ile açmış oluruz.

Not: Kök kullanıcı (root) hakkına sahip olmadan root yetkileri dahilinde bir işlem yapmaya çalışırsa yetkimizin olmadığı konusunda uyarı alırız ve işlemi gerçekleştiremeyiz.

Grafik arayüzde sudo

Grafik arabirimine sahip dosya yöneticisinin (Nautilus) bazı veriler üzerinde yetkisinin olmaması bu anlattığım şekilde çözülebilir.

sudo -H nautilus

komutunu uçbirimde vererek dosya tarayıcımızı süper kipte açıp, istediğimiz her türlü yetkilere sahip olabiliriz.

Eğer yaptığınız her işte şifre sorulmasından hoşlanmıyorsanız. Root olarak oturum açmanız gerekir. Bunun için şunları yapmalıyız.

• Sistem / Yönetim / Giriş Yöneticisi ile GDM yöneticisini açıp, Güvenlik sekmesine gidelim. Buradan “Allow local system administrator login” (”Yerel sistem yöneticisi girişine izin ver”) seçeneğini işaretleyelim. (işaretliyse dokunmayın)

• Sistem / Yönetim / Kullanıcılar ve Gruplar'da açılan formdan root hesabını seçelim ve Özellikler butonuna tıklayalım. Yeni açılan formda root hesabının özellikleri ve ayarları var. Buradan şifreyi istediğimiz şekilde ayarlıyoruz. (İki kutuda aynı olmalı) (en az 6 haneli olmalı)

Bundan sonra işletim sistemi açıldıktan sonra giriş yapmamız gereken menüde (GDM) kullanıcı adına “root” şifreyede ayarladığımız şifreyi girersek. İşletim sistemini super user olarak kullanırız. Böylelikle işletim sistemi bize hiçbir yetki kısıtlaması koymaz. İstediğimiz herşeyi istediğimiz gibi değiştirir ve kullanırız.