Kullanıcı:Hatas/Linux dağıtımları için viki deneyimleri
Çeşitli Linux dağıtımlarının Türkçe dilinde veya İngilizce dilinde hizmet veren topluluk belgelendirme merkezlerini (kısaca viki sayfalarını) incelediğimizde pek çoğunda benzer türden hataların tekrar edildiğini görmekteyiz. Önemli bazı hataları ya da düzensizlikleri şöyle sıralayabiliriz: Maddelerde son kullanıcı düzeyine inilmemesi, sitenin amacı sorgulanmadan her türlü maddeye yer verilmesi, her bir maddenin farklı dilden konuşması gibi.
Son kullanıcı düzeyine inmeyen, düzensiz bir yapıya sahip bir viki, kendisine başvuran kullanıcıları eli boş çevirmekle kalmaz bu düzensizlik kullanıcıların o sistemi kullanmaya olan güvenini de muhtemelen zedeler. Aksine düzenli bir yapıya sahip güçlü bir belgelendirme merkezi, kullanıcıların güvenini pekiştirir hatta o dağıtım için iyi bir tanıtım vazifesi bile görebilir.
Uzun yıllar, çeşitli Linux dağıtımlarının belgelendirme merkezi yönetiminde çalışmış bir katkıcı olarak, edindiğim bazı deneyimleri bu yazıyla paylaşıyorum. Yararlı olması dileğiyle... --Hatas (mesaj) 19:56, 24 Ocak 2014 (EET)
Öneriler
Aşağıda listede yer alan pek çok öneriyi Ubuntu Türkiye Viki'de birer politika maddesi haline getirdik. Siz de katkıcısı olduğunuz belgelendirme merkezinde, benimsediğiniz ilkeleri benzer şekilde yazılı politikalar haline getirebilirsiniz.
1. Arayüzle yapılabilecek işlemleri komutlar üzerinden anlatmayın
Belgelendirme işine başlamadan önce şu sorunun yanıtını aramakla işe başlayın: Bu dağıtım, masaüstü bilgisayar kullanıcılarını hedefleyen bir dağıtım mıdır yoksa daha profesyonel kullanıcılara yönelik (örneğin Slackware, Arch, Gentoo gibi) bir dağıtım mıdır?
Eğer cevabı “masaüstü bilgisayar kullanıcılarına yönelik bir sistem” ise hazırlayacağınız begelerde mümkün olduğunca komut satırından uzak durmanız gerekir. Örneğin paket yöneticisi arayüzü üzerinden kurulabilen bir uygulamanın komut satırı üzerinden kurulumunu anlatmamalısınız. Ne yazık ki pek çok Linux dağıtımının viki sayfalarında, neredeyse basit kes-kopyala-yapıştır işlemlerinin komut satırı üzerinden anlatan belgelere rastlıyoruz. "Amarok nasıl kurulur?" sorusunu "Uçbirimi açın ve sudo apt-get install amarok komutunu verin" şeklinde yanıtlayan sayısız belge ile karşılaşabilirsiniz.
Arayüzle 10 fare tıklaması ile yapılabilecek bir işi komut satırından iki tıkla yapmak mümkün olabilir ancak bu durum, komut satırının uzman kullanıcı aracı olduğu gerçeğini ortadan kaldırmaz. Komut satırını sürekli kullanmayan bir masaüstü kullanıcısı, kendisine gösterilen bir satırlık komutu muhtemelen bir kaç dakika sonra unutur. Arayüz üzerinden 5-10 tıkla yapılabilen bir işlemi ise belki bir kaç yıl unutmayabilir. Açar Sistem Ayarları arayüzünü "burada bununla ilgili bir seçenek vardı" der arar bulur...
2. Madde sayısını arttırmayı hedeflemeyin, içerik kalitesine odaklanın
Madde yazmak kolaydır, güncel tutmak zordur. Madde yazmak kolaydır; anlaşılır, kaliteli, özenli bir belge üretmek zordur. Madde sayınız az olursa daha kaliteli belgeler üretirsiniz ve bunu sürdürürsünüz.
3. Vikpedi'de yer alan maddeleri tekrar yazmayın interviki bağlantısı verin!
Linux dağıtım vikilerinin pek çoğunu incelediğimizde, hemen hepsinde Linux'ta kullanılabilen yazılımların ve Linux ile ilişkili kavramların tekrar tekrar anlatılmaya çalışıldığını görüyoruz.
- Hemen hepsinde Firefox, LibreOffice, Gimp, VLC, K3b, KolourPaint, Blender, Inkscape gibi onlarca ve hatta bazen yüzlerce yazılım hakkında tanıtım sayfası açıldığını görüyoruz. Mesela bir Firefox için Türkçe dilinde beş ayrı Linux dağıtımı topluluğu beş ayrı tanıtım sayfası açıyor. Bu kayıp, özgür yazılımın sadece Türkçe dilindeki kayıbı, bir de bunu onlarca dille çarpın, ne kadar emeğin boşa gittiğini düşünebiliyor musunuz? Somut bir örnek olarak; şu an yayında olmayan PardusWiki'de (bkz. Web arşivi) bir zamanlar 450 dolayında uygulama tanıtma maddesi vardı. Web arşivlerinde kalan bu maddelerin Vikipedi'ye kazandırılması için bir çalışma yürütülmekte...
- Linux dağıtım vikilerinde tekrar eden içerik bakımından en büyük emek kaybı yazılım tanıtma maddelerinden kaynaklanıyor. Tabi başka kayıp-kaçak kalemlerimiz de yok değil.
- Pek çoğunda Linux ile ilgili ya da ilişkili bazı kavramlar hakkında birer sayfa açıldığını görüyoruz. Örneğin: Linux, özgür yazılım, açık kaynak, GNU, Unix, KDE, Xfce, Linux dağıtımı, işletim sistemi, Android, iOS gibi.
- Bazılarında çeşitli özgür yazılım-içerik lisansları hakkında maddeler açıldığını görüyoruz. Örneğin: GPL, LGPL, BSD lisansı, Creative Commons, Apache Lisansı, MIT Lisansı gibi.
Halbuki tüm bu konularda Vikipedi bünyesinde sayısız madde bulunmakta. Ubuntu Türkiye Wiki bünyesinde bu kayıba son vermek için önemli bir adım attık. Öncelikle Uygulama tanıtım politikasını hazırlayarak şu ilkeyi kabul ettik: "UbuntuWiki'de bünyesinde zaruri olmadığı müddetçe uygulama tanıtma maddelerine yer verilmez bunun yerine kullanıcılar ilgili Vikipedi sayfasına yönlendirilir." Yönergenin devamında, zaruri koşullara da açıklık getirerek hangi durumlarda bir uygulama tanıtma maddesi açılabileceğini anlattık.
Kullanıcıların Vikipedi'ye kolayca bağlantı verebilmesi için UbuntuWiki bünyesinde küçük bir düzenleme(*) yaptık. Bu sayede UbuntuWiki'de herhangi bir belge içinde örneğin Vikipedi'deki "LibreOffice" maddesine bağlantı vermek istediğimizde [[v:LibreOffice|LibreOffice]] yazıyoruz hepsi bu kadar. Bunu yazdığımızda sonucu şu şekilde oluyor: LibreOffice. Yani UbuntuWiki bünyesinde LibreOffice adında bir madde açılmıyor, yazarlar sadece "v:" ön ekini kullanarak Vikipedi sayfasına bağlantı veriyor.
 Özel:İnterviki sayfası (*) Bir Viki sitesinde hizmetli yetkisine sahip her katkıcı Özel:İnterviki sayfasına gidip Türkçe Vikipedi'yi bir interviki bağlantısı haline getirebilir. Ancak Özel:İnterviki sayfasını görebilmek ve kullanabilmek için vikinizde site yöneticisinin Extension:Interwiki eklentisinin etkinleştirilmiş olması gerekiyor. Ayrıca sanırım MediaWiki kurulum klasörünün içinde bulunan LocalSettings.php adlı dosyaya şu satırı eklemek gerekiyor:
Artık hizmetli yetkisine sahip herhangi bir kullanıcı Özel:İnterviki sayfasına girip ilgili düğmeye tıklayarak Vikipedi için bir ön ek tanımlar, URL adresini girer, ardından yönlendirme seçeneğini aktif hale getirir. |
4. Hangi türden belgelere yer verilebileceğinin sınırlarını çizin
Bir Linux dağıtım vikisinde, hangi türden maddelere yer verilebileceği konusunda net bir sınır çizilmeli, dağıtımın genel çerçevesi dışında kalan konulara girilmemelidir.
- Örnek 1: Audacity ses düzenleme ile ilgili olarak masaüstü kullanıcılarının ihtiyaçları doğrultusunda Audacity ile temel ses düzenleme işlemleri gibi bir belge hazırlanıp yayınlanabilir. Ancak Audacity kullanımı detaylandıran ders niteliğinde Audacity dersleri 1, 2, 3, 4 ... gibi belgelere yer verilmemelidir. (Bu tür detaylı kılavuzlara Vikikitap bünyesinde yer verebilirsiniz, örneğin bkz.: MPlayer, Avidemux. Ya da söz konusu yazılım ile ilgili Türkçe topluluk sitesi var ise o site içinde değerlendirmeyi düşünebilirsiniz.)
- Örnek 2: Gimp kullanımı detaylandıran ders niteliğinde Gimp dersleri 1, 2, 3, 4 ... gibi belgelere yer verilmemelidir. Bir Linux dağıtım vikisi, kendine "özgür yazılım ansiklopedisi" olmak gibi uçsuz bucaksız bir hedef koymamalı, kapısına gelen her belgeye kucak açmamalıdır. Eğer denerseniz, zamanla bunun sürdürülebilir olmadığını görürsünüz.
UbuntuWiki'de biraz geç de olsa bu konudaki politikamızı Politika ve yönergeler sayfası içinde tanımladık, siz de benzer bir yol izleyebilirsiniz.
5. Mümkün olduğunca az sayıda (yeteri kadar) ekran görüntüsü kullanın
Ekran görüntüleri, bir belgelendirme merkezinin güncel tutulmasının önündeki en önemli engellerden biridir. Ayrıca bir belgede her bir işlem adımın, bir ekran görüntüsü ile anlatılması o belgeyi basitleştirmekten ziyade belgenin okunmasını zorlaştırabilir.
6. Büyük/küçük harf kullanımı
Sayfaların adlandırılmasında ve sayfa içindeki alt konu başlıklarında büyük/küçük harf kullanımı konusunda herhangi bir poltikası bulunmayan bir vikide ister istemez alttaki gibi çeşit çeşit başlıklarla karşılaşabilirsiniz.
- YANLIŞ: LINUX KURULUMU
- YANLIŞ: LINUX Kurulumu
- DOĞRU: Linux kurulumu
Vikipedi'de yeni bir sayfa oluştururken (kategori, şablon sayfaları da dahil) sayfa adı büyük harf ile başlar, sonraki harfler ve kelimeler tamamen küçük harfler ile yazılır (özel isimlerin ilk harfi, Türkçe yazım kuralları çerçevesinde büyük harfle yazılır). Sayfa içindeki alt konu başlıklarında aynı ilke uygulanır. Bu ve benzeri biçimlendirme konularında Vikipedi'de benimsenen ilkelerden sapmamaya çalışın. Böylece Vikipedi kültürüne sahip kullanıcılar vikinize kolayca uyum sağlayarak katkıda bulunabilirler.
7. Bakım ve güncelleme işlerinin yürütülmesi
Sayfaların bakım işlerinin yürütülebilmesi için yani güncellenmesi, geliştirilmesi ya da silinmesi gereken maddelerin etiketlenerek yönetilebilmesi için UbuntuWiki'de oluşturduğumuz gibi Kategori:İnşaat ve bakım şeklinde bir kategori ve {{Güncelle}} , {{Kalite}} , {{Taslak}} , {{Sil}} şeklinde şablonlar hazırlayın.
Bu sistemi kurduktan sonra artık vikinizdeki kullanıcılar güncellenmesi, silinmesi ya da bir başka bakım işlemine tabi tutulması gereken herhangi bir sayfa ile karşılaştıklarında o sayfanın başına {{Güncelle}}, {{Kalite}}, {{Taslak}}, {{Sil}} şablonlarından uygun olanını ekleyerek kolayca etiktelemiş olurlar. Bu şekilde etiketlenen sayfalar otomatik olarak ilgili bakım kategorisi altına düşerler.
8. Viki yazarları için yardım belgeleri
Bilimden sanata, tarihten teknolojiye kadar onlarca farklı dalda hizmet veren Vikipedi projesinde Yardım bölümü bir girdap gibidir, içine girince sizi ordan oraya döndürüp durur, yardım belgelerinin sonunun olmadığı hissine kapılırsınız. UbuntuWiki'nin Yardım bölümünde ise viki yazarlığı yapabilmek için ihtiyaç duyulabilecek temel konularda belgelendirme yoluna gittik. Herhangi bir özgür yazılım projesinin viki sayfalarında UbuntuWiki'de yaptığımız gibi sadece temel yardım konularında belgelendirme yoluna gidebilirsiniz ya da yardım almak isteyen katkıcıları, doğrudan Vikipedi'ye yönlendirebilirsiniz.
9. Viki'ye katkıda bulunma rehberi
Katkıda bulunmak isteyen kullanıcılar için UbuntuWiki'ye katkıda bulunun benzeri bir rehber hazırlayarak vikinizde hangi işlerin yapılmasına ihtiyaç duyulduğunu belirtin ve uygun yerlerde bağlantı verin.
10. Genel konuları tartışabilmek için Köy çeşmesi benzeri bir sayfa açın
Viki genelini ilgilendiren önerilerin, teknik ve idari konuların tartışılabilmesi için Vikipedi'de olduğu "Köy çeşmesi" vb. bir sayfa oluşturun ya da bu iş için Ana sayfanın tartışma satfasını kullanın (UbuntuWiki'de bu tür konular, tartışmalar forum üzerinden yürütüldüğü için ayrıca bir köy çeşmesi açılmamıştır). Köy çeşmesi bağlantısını, her sayfadan ulaşılabilecek şekilde site arayüzüne yerleştirin (bkz.MediaWiki:Sidebar).
Viki genelini ilgilendiren bazı önemli tartışmaların başka başka sayfalarda başlaması muhtemeldir. Viki genelini ilgilendiren böyle bir tartışmaya rastalayacak olursanız tartışma içeriğini Köy çeşmesine taşıyın.
11. Temel masaütü ihtiyaçlarına yönelik zengin içerikli belgelere yer verin
Dağıtımın kurulumu ve kullanımı gibi temel konuların belgelendirmesinde yeterli bir düzeye geldiyseniz, biraz da genel masaüstü ihtiyaçlarına yönelik daha eğlenceli konulara yer verebilirsiniz. Örneğin Ekran görüntüsü alma, Toplu resim boyutlandırma, Müzik CD'lerini bilgisayara kaydetme, Videoları ses dosyasına çevirme, Ses dosyaları üzerinde basit düzenleme işlemleri... gibi belgeler bir Windows kullanıcısını Linux'a çekmek için tek başına yeterli bir sebep olabilir.
Bu tür belgelerde mümkün olduğunca, bir işin farklı yazılımlar aracılığıyla nasıl yapılabileceğini anlatın. Örneğin Videoları ses dosyası olarak kaydetmek gibi bir madde açarsanız bu işin Avidemux, SoundConverter gibi yazılımlarla yapılabileceğini belirtin ve konuyu buna göre anlatın (bkz. PardusWiki-web arşivi).
Tabi bazı konuların bir sayfa içinde farklı farklı yazılımlar üzerinden anlatılması sayfayı aşırı şişirebilir ve karışıklığa yol açabilir. Bu gibi durumlarda ayrı ayrı belgelere yer verin. Örneğin ses dosyaları üzerinde temel düzenleme işlemlerini(kes, birleştir vb.) anlatmak için;
- Audacity ile temel ses düzenleme işlemleri
- Sweep ile temel ses düzenleme işlemleri
gibi ayrı ayrı belgelere yer verebilirsiniz.
12. Desteklenen/desteklenmeyen donanımlara ilişkin listeler
Bazı Linux dağıtımlarının belgelendirme merkezlerinde çeşitli marka/modelden dizüstü bilgisayarlar, yazıcı/tarayıcılar, ekran kartları, ses kartları gibi donanımların, söz konusu Linux dağıtımın X nolu sürümü altındaki çalışma durumu konusunda bilgilerin verildiği sayfalar hazırlanmakta. Örneğin: OpenSuseWiki/Laptops, UbuntuWiki/HardwareSupport, UbuntuWiki/Laptops. Bu tür verilerin her dilde ayrı ayrı hazırlanması mantıklı değil. Katkıcısı olduğunuz dağıtımın İngilizce dilinde böyle bir veritabanı var ise Türkçe dilinde ayrı bir veritabanı oluşturma ya da Türkçeye çevirme gibi bir işe hiç girmeyip kullanıcıları İngilizce veritabanına yönlendirin. Bugün Türkçeye çevirseniz bile bir kaç gün sonra o içeriğin güncellenmesi gerekecektir.
UbuntuWiki'den, dikkate değer bir kaç belge
Katkıcısı olduğunuz belgelendirme merkezinde hazırlacağınız sayfalarda fikir vermesi açısında UbuntuWiki'de yer alan aşağıdaki belgeleri inceleyebilirsiniz.
- Windows'tan Ubuntu'ya geçiş
- Sıkça sorulan sorular
- Kurulum
- Windows'un yanına Ubuntu kurmak
- Uygulamalar
- Windows programların Ubuntu'daki karşılıkları
- Donanım
- Ubuntu'da yazılım kurmak
- Linux ve virüsler
- Linux dosya sistemi hiyerarşisi
- Yazıcılar/Tarayıcılar
Bazı Linux dağıtımlarının belgelendirme merkezi adresleri
Aşağıda bazı Linux dağıtımlarının resmi ya da topluluk belgelendirme merkezlerinin adresleri listelenmiştir.
|
| |
| ArchLinux | ||
| Debian | ||
| CentOS | ||
| Fedora | ||
| Gentoo | ||
| LinuxMint | ||
| Mandriva |
|
|
| Mageia | ||
| Manjaro | ||
| Mepis | ||
| OpenSUSE | ||
| Pardus (pisi tabanlı eski dağıtım) |
| |
| PCLinuxOS | ||
| Red Hat | ||
| Sabayon | ||
| Ubuntu |
|