Kullanıcı:Hatas/Linux dağıtımları için viki deneyimleri: Revizyonlar arasındaki fark
Değişiklik özeti yok |
Değişiklik özeti yok |
||
| 132. satır: | 132. satır: | ||
= UbuntuWiki'den, dikkate değer bir kaç belge = | = UbuntuWiki'den, dikkate değer bir kaç belge = | ||
Alttaki listede UbuntuWiki'de yer alan ve hemen her Linux dağıtımının viki sayfalarında kullanılabilecek türden bazı listelenmiştir. Katkıcısı olduğunuz belgelendirme merkezi için bu belgeleri inceleyebilir ve [[GNU FDL]] lisansına uygun şekilde kullanabilirsiniz. | |||
{| style="text-align: left; width: 100%; table-layout: fixed;" border="0" | {| style="text-align: left; width: 100%; table-layout: fixed;" border="0" | ||
| 147. satır: | 147. satır: | ||
* [[Linux ve virüsler]] | * [[Linux ve virüsler]] | ||
* [[Linux dosya sistemi hiyerarşisi]] | * [[Linux dosya sistemi hiyerarşisi]] | ||
* [[Root (kök kullanıcı) hakları elde etmek]] | |||
| | | | ||
* [[Uygulamalar]] | * [[Uygulamalar]] | ||
21.37, 16 Ocak 2015 tarihindeki hâli
Çeşitli Linux dağıtımlarının Türkçe veya İngilizce dilinde hizmet veren topluluk belgelendirme merkezlerini (kısaca viki sayfalarını) incelediğimizde pek çoğunda benzer türden hataların tekrar edildiğini görmekteyiz. Önemli bazı hataları ya da düzensizlikleri şöyle sıralayabiliriz: Maddelerde son kullanıcı düzeyine inilmemesi, sitenin amacı sorgulanmadan her türlü maddeye yer verilmesi, her bir maddenin farklı dilden konuşması gibi.
Son kullanıcı düzeyine inmeyen, düzensiz bir yapıya sahip bir viki, kendisine başvuran kullanıcıları eli boş çevirmekle kalmaz bu düzensizlik kullanıcıların o sistemi kullanmaya olan güvenini de muhtemelen zedeler. Aksine düzenli bir yapıya sahip güçlü bir belgelendirme merkezi, kullanıcıların güvenini pekiştirir hatta o dağıtım için iyi bir tanıtım vazifesi bile görebilir.
Uzun yıllar, çeşitli Linux dağıtımlarının belgelendirme merkezi yönetiminde çalışmış bir katkıcı olarak, edindiğim bazı deneyimleri bu yazıyla paylaşıyorum. Yararlı olması dileğiyle... --Hatas (mesaj) 19:56, 24 Ocak 2014 (EET)
Öneriler
Aşağıda listede yer alan pek çok öneriyi Ubuntu Türkiye Viki'de birer politika maddesi haline getirdik. Siz de katkıcısı olduğunuz belgelendirme merkezinde, benimsediğiniz ilkeleri benzer şekilde yazılı politikalar haline getirebilirsiniz.
1. Arayüzle yapılabilecek işlemleri komutlar üzerinden anlatmayın
Belgelendirme işine başlamadan önce şu sorunun yanıtını aramakla işe başlayın: Bu dağıtım, masaüstü bilgisayar kullanıcılarını hedefleyen bir dağıtım mıdır yoksa daha profesyonel kullanıcılara yönelik (örneğin Slackware, Arch, Gentoo gibi) bir dağıtım mıdır?
Eğer dağıtımın hedef kitlesi, masaüstü bilgisayar kullanıcıları ise hazırlayacağınız belgelerde mümkün olduğunca komut satırından uzak durmalı, konuları grafik arayüz üzerinden anlatmalısınız. Örneğin paket yöneticisi grafik arayüzü üzerinden kurulabilen bir uygulamanın komut satırı üzerinden kurulumunu anlatmamalısınız. Ne yazık ki pek çok Linux dağıtımının viki sayfalarında, neredeyse basit kes-kopyala-yapıştır işlemlerinin komut satırı üzerinden anlatan belgelere rastlıyoruz. "Amarok nasıl kurulur?" sorusunu "Uçbirimi açın ve sudo apt-get install amarok komutunu verin" şeklinde yanıtlayan sayısız belge ile karşılaşabilirsiniz.
Arayüzle 10 fare tıklaması ile yapılabilecek bir işi komut satırından iki tıkla yapmak mümkün olabilir ancak bu durum, komut satırının uzman kullanıcı aracı olduğu gerçeğini ortadan kaldırmaz. Komut satırını sürekli kullanmayan bir masaüstü kullanıcısı, kendisine gösterilen bir satırlık komutu muhtemelen bir kaç dakika sonra unutur. Arayüz üzerinden 5-10 tıkla yapılabilen bir işlemi ise belki bir kaç yıl unutmayabilir. Açar Sistem Ayarları arayüzünü "burada bununla ilgili bir seçenek vardı" der arar bulur...
2. Madde sayısını arttırmayı hedeflemeyin, içerik kalitesine odaklanın
Madde yazmak kolaydır; özenli, kaliteli bir belge üretmek zordur. Madde sayınız az olursa daha kaliteli belgeler üretebilir ve güncel tutabilirsiniz. Vikinize başvuran kullanıcıların çoğunu eli boş çevirmemek için yüzlerce maddeye ihtiyacınız yok, zaruri olarak oluşturmanzı gereken 30-50 kadar çekirdek belge, Vikinizi sırtlayacaktır. Ubuntu gibi masaüstü kullanıcılarına hitab eden bir dağıtımın belgelendirmesini yapıyorsanız işe başlarken alttaki konulara öncelik verebilirsiniz.
- Ana sayfadan ulaşılabilecek şekilde, dağıtım tanımı, tarihçesi, kimler tarafından geliştirildiği vb. konular hakkında bir madde açın (bkz. Ubuntu nedir?). Ya da bir kaç cümlelik özet bir metin hazırlayarak bu metni Viki ana sayfasına yerleştirin, ayrıntılı bilgi edinmek isteyen kullanıcılar için, bu metnin sonunda bir iç-dış bağlantı verin (Türkçe Vikipedi gibi).
- Hayatında Linux kurmamış bir kullanıcının anlayabileceği bir şekilde; sisteminin kurulumu ile ilgili her aşamayı anlatan belgeler hazırlayın ve bu belgelere ulaşmak için ana sayfadan bir bağlantı verin (bkz. Kurulum). UbuntuWiki'de kurulum konusu ile ilgili 10 kadar madde yer almaktadır ve bu maddeler Popüler sayfalar listesinden de görülebileceği üzere kullanıcılar tarafından yoğun bir şekilde tıklanmaktadır.
- Hayatında Linux kullanmamış bir kullanıcıya Linux kullanımını öğretmek için Windows'tan Ubuntu'ya geçiş ve Sıkça sorulan sorular gibi son kullanıcı düzeyine inen, derli toplu bir ya da iki belge hazırlayın ve ana sayfada bağlantı verin.
İlk aşamada oluşturmanız gereken bu belgeleri dikkatle hazırlayıp tamamladıktan sonra rahat bir nefes alabilirsiniz, artık bir belgelendirme merkeziniz var.
3. Vikpedi'de yer alan maddeleri tekrar yazmayın interviki bağlantısı verin!
Linux dağıtım vikilerinin pek çoğunu incelediğimizde, hemen hepsinde Linux'ta kullanılabilen yazılımların ve Linux ile ilişkili kavramların tekrar tekrar anlatılmaya çalışıldığını görüyoruz.
- Hemen hepsinde Firefox, LibreOffice, Gimp, VLC, K3b, KolourPaint, Blender, Inkscape gibi onlarca ve hatta bazen yüzlerce yazılım hakkında tanıtım sayfası açıldığını görüyoruz. Mesela bir Firefox için Türkçe dilinde beş ayrı Linux dağıtımı topluluğu beş ayrı tanıtım sayfası açıyor. Bu kayıp, özgür yazılımın sadece Türkçe dilindeki kayıbı, bir de bunu onlarca dille çarpın, ne kadar emeğin boşa gittiğini düşünebiliyor musunuz? Somut bir örnek olarak; şu an yayında olmayan PardusWiki'de (bkz. Web arşivi) bir zamanlar 450 dolayında uygulama tanıtma maddesi vardı. Web arşivlerinde kalan bu maddelerin Vikipedi'ye kazandırılması için bir çalışma yürütülmekte...
- Linux dağıtım vikilerinde tekrar eden içerik bakımından en büyük emek kaybı yazılım tanıtma maddelerinden kaynaklanıyor. Tabi başka kayıp-kaçak kalemlerimiz de yok değil.
- Pek çoğunda Linux ile ilgili ya da ilişkili bazı kavramlar hakkında birer sayfa açıldığını görüyoruz. Örneğin: Linux, özgür yazılım, açık kaynak, GNU, Unix, KDE, Xfce, Linux dağıtımı, işletim sistemi, Android, iOS gibi.
- Bazılarında çeşitli özgür yazılım-içerik lisansları hakkında maddeler açıldığını görüyoruz. Örneğin: GPL, LGPL, BSD lisansı, Creative Commons, Apache Lisansı, MIT Lisansı gibi.
Halbuki tüm bu konularda Vikipedi bünyesinde sayısız madde bulunmakta. Ubuntu Türkiye Wiki bünyesinde bu kayıba son vermek için önemli bir adım attık. Öncelikle Yazılım tanıtma politikasını hazırlayarak şu ilkeyi kabul ettik: "UbuntuWiki'de bünyesinde zaruri olmadığı müddetçe uygulama tanıtma maddelerine yer verilmez bunun yerine kullanıcılar ilgili Vikipedi sayfasına yönlendirilir." Politikanın açıklamasında, zaruri koşullara da açıklık getirerek hangi durumlarda bir yazılım tanıtma maddesi açılabileceğini anlattık.
Kullanıcıların Vikipedi'ye kolayca bağlantı verebilmesi için UbuntuWiki bünyesinde küçük bir düzenleme(*) yaptık. Bu sayede UbuntuWiki'de herhangi bir belge içinde örneğin Vikipedi'deki "LibreOffice" maddesine bağlantı vermek istediğimizde [[v:LibreOffice|LibreOffice]] yazıyoruz hepsi bu kadar. Bunu yazdığımızda sonucu şu şekilde oluyor: LibreOffice. Yani UbuntuWiki bünyesinde LibreOffice adında bir madde açılmıyor, yazarlar sadece "v:" ön ekini kullanarak Vikipedi sayfasına bağlantı veriyor.
 Özel:İnterviki sayfası (*) Bir Viki sitesinde hizmetli yetkisine sahip her katkıcı Özel:İnterviki sayfasına gidip Türkçe Vikipedi'yi bir interviki bağlantısı haline getirebilir. Ancak Özel:İnterviki sayfasını görebilmek ve kullanabilmek için vikinizde site yöneticisinin Extension:Interwiki eklentisinin etkinleştirilmiş olması gerekiyor. Ayrıca sanırım MediaWiki kurulum klasörünün içinde bulunan LocalSettings.php adlı dosyaya şu satırı eklemek gerekiyor:
Artık hizmetli yetkisine sahip herhangi bir kullanıcı Özel:İnterviki sayfasına girip ilgili düğmeye tıklayarak Vikipedi için bir ön ek tanımlar, URL adresini girer, ardından yönlendirme seçeneğini aktif hale getirir. |
4. Hangi türden belgelere yer verilebileceğinin sınırlarını çizin
Bir Linux dağıtım vikisinde, hangi türden maddelere yer verilebileceği konusunda net bir sınır çizilmeli, dağıtımın genel çerçevesi dışında kalan konulara girilmemelidir.
- Örnek 1: Audacity ses düzenleme ile ilgili olarak masaüstü kullanıcılarının ihtiyaçları doğrultusunda Audacity ile temel ses düzenleme işlemleri gibi bir belge hazırlanıp yayınlanabilir. Ancak Audacity kullanımını detaylandıran ders niteliğinde Audacity dersleri 1, 2, 3, 4 ... gibi belgelere yer verilmemelidir. (Bu tür detaylı kılavuzlara Vikikitap bünyesinde yer verebilirsiniz, örneğin bkz.: MPlayer, Avidemux. Ya da söz konusu yazılımın Türkçe topluluk sitesi var ise o site içinde değerlendirmeyi düşünebilirsiniz.)
- Örnek 2: Gimp kullanımını detaylandıran ders niteliğinde Gimp dersleri 1, 2, 3, 4 ... gibi belgelere yer verilmemelidir. Bir Linux dağıtım vikisi, kendine "özgür yazılım ansiklopedisi" olmak gibi uçsuz bucaksız bir hedef koymamalı, kapısına gelen her belgeye kucak açmamalıdır. Eğer denerseniz, zamanla bunun sürdürülebilir olmadığını görürsünüz.
UbuntuWiki'de biraz geç de olsa bu konudaki politikamızı Politika ve yönergeler sayfası içinde tanımladık, siz de benzer bir yol izleyebilirsiniz.
5. Büyük/küçük harf kullanımı
Sayfaların adlandırılmasında ve sayfa içindeki alt konu başlıklarında büyük/küçük harf kullanımı konusunda herhangi bir poltikası bulunmayan bir vikide ister istemez alttaki gibi çeşit çeşit başlıklarla karşılaşabilirsiniz.
- YANLIŞ: LINUX KURULUMU
- YANLIŞ: LINUX Kurulumu
- DOĞRU: Linux kurulumu
Vikipedi'de yeni bir sayfa oluştururken (kategori, şablon sayfaları da dahil) sayfa adı büyük harf ile başlar, sonraki harfler ve kelimeler tamamen küçük harfler ile yazılır (özel isimlerin ilk harfi, Türkçe yazım kuralları çerçevesinde büyük harfle yazılır). Sayfa içindeki alt konu başlıklarında aynı ilke uygulanır. Bu ve benzeri biçimlendirme konularında Vikipedi'de benimsenen ilkelerden sapmamaya çalışın. Böylece Vikipedi kültürüne sahip kullanıcılar vikinize kolayca uyum sağlayarak katkıda bulunabilirler.
6. Bakım ve güncelleme işlerinin yürütülmesi
Sayfaların bakım işlerinin yürütülebilmesi için yani güncellenmesi, geliştirilmesi ya da silinmesi gereken maddelerin etiketlenerek yönetilebilmesi için UbuntuWiki'de oluşturduğumuz gibi Kategori:İnşaat ve bakım şeklinde bir kategori ve {{Güncelle}} , {{Kalite}} , {{Taslak}} , {{Sil}} şeklinde şablonlar hazırlayın.
Bu sistemi kurduktan sonra artık vikinizdeki kullanıcılar güncellenmesi, silinmesi ya da bir başka bakım işlemine tabi tutulması gereken herhangi bir sayfa ile karşılaştıklarında o sayfanın başına {{Güncelle}}, {{Kalite}}, {{Taslak}}, {{Sil}} şablonlarından uygun olanını ekleyerek kolayca etiktelemiş olurlar. Bu şekilde etiketlenen sayfalar otomatik olarak ilgili bakım kategorisi altına düşerler.
7. Viki yazarları için yardım belgeleri
Bilimden sanata, tarihten teknolojiye kadar onlarca farklı dalda hizmet veren Vikipedi projesinde Yardım bölümü bir girdap gibidir, içine girince sizi ordan oraya döndürüp durur, yardım belgelerinin sonunun olmadığı hissine kapılırsınız. UbuntuWiki'nin Yardım bölümünde ise viki yazarlığı yapabilmek için ihtiyaç duyulabilecek temel konularda belgelendirme yoluna gittik. Herhangi bir özgür yazılım projesinin viki sayfalarında UbuntuWiki'de yaptığımız gibi sadece temel yardım konularında belgelendirme yoluna gidebilirsiniz ya da yardım almak isteyen katkıcıları, doğrudan Vikipedi'ye yönlendirebilirsiniz.
8. Viki'ye katkıda bulunma rehberi
Katkıda bulunmak isteyen kullanıcılar için UbuntuWiki'ye katkıda bulunun benzeri bir rehber hazırlayarak vikinizde hangi işlerin yapılmasına ihtiyaç duyulduğunu belirtin ve uygun yerlerde bağlantı verin.
9. Genel konuları tartışabilmek için Köy çeşmesi benzeri bir sayfa kullanın
Viki genelini ilgilendiren önerilerin, teknik ve idari konuların tartışılabilmesi için Vikipedi'de olduğu "Köy çeşmesi" vb. bir sayfa oluşturun ya da böyle bir sayfa açmayıp bu tür konular için Ana sayfanın tartışma sayfasını kullanın (UbuntuWiki'de bu tür tartışmalar forum üzerinden yürütüldüğü için ayrıca bir köy çeşmesi açılmamıştır). Köy çeşmesi bağlantısını, her sayfadan ulaşılabilecek şekilde site arayüzüne yerleştirin (bkz.MediaWiki:Sidebar).
Viki genelini ilgilendiren bazı önemli tartışmaların başka başka sayfalarda başlaması muhtemeldir. Viki genelini ilgilendiren böyle bir tartışmaya rastalayacak olursanız tartışma içeriğini Köy çeşmesine taşıyın.
10. Desteklenen/desteklenmeyen donanımlara ilişkin listeler
Bazı Linux dağıtımlarının İngilizce dilindeki belgelendirme merkezlerinde çeşitli marka/modelden dizüstü bilgisayarlar, yazıcı/tarayıcılar, ekran kartları, ses kartları gibi donanımların, söz konusu Linux dağıtımın X nolu sürümü altındaki çalışma durumu konusunda (düzgün çalışıp çalışmadığı, dügün çalışması için yapılması gereken ayarlar vb.) bilgilerin verildiği sayfalar hazırlanmakta. Örneğin: OpenSuseWiki/Laptops, UbuntuWiki/HardwareSupport, UbuntuWiki/Laptops. Bu tür sayfaların hazırlanması ve her yeni sürümde donanımın tekrar test edilerek sayfanın güncel tutulması bir kaç gönüllü katkıcı ile yapılabilecek bir iş değildir. Geçmişte Pardus projesinin 2005 - 2012 yılları arasında faaliyet gösteren ve sonrasında kapatılan eski PardusWiki topluluk belgelendirme merkezinde benzer bir çalışma yürütülmeye çalışılmıştı. Pek çok katkıcı, kullandığı bilgisayar ve donanımlar hakkında birer sayfa açıp söz konusu donanımın Pardus'un X nolu sürümü altında düzgün çalışıp çalışmadığı hakkında bilgiler ekledi. Bu şekilde 200'e yakın belge hazırlandı ancak hazırlanan belgelerin hemen hiçbiri yeni Pardus sürümlerinde güncellenmedi.
Katkıcısı olduğunuz dağıtımın İngilizce dilinde donanımlar hakkında böyle bir veritabanı var ise Türkçe dilinde ayrı bir veritabanı oluşturma ya da Türkçeye çevirme gibi bir işe hiç girmeyip kullanıcıları İngilizce veritabanına yönlendirin. Bugün Türkçeye çevirseniz bile bir kaç gün sonra o içeriğin güncellenmesi gerekecektir.
11. Belgelerde ekran görüntüsü kullanımı
Ekran görüntüleri, bir belgelendirme merkezinin güncel tutulmasının önündeki en önemli engellerden biridir. Bu nedenle hazırlayacağınız belgelerde aşırıya kaçmadan yeteri kadar ekran görüntüsü kullanın.
UbuntuWiki'den, dikkate değer bir kaç belge
Alttaki listede UbuntuWiki'de yer alan ve hemen her Linux dağıtımının viki sayfalarında kullanılabilecek türden bazı listelenmiştir. Katkıcısı olduğunuz belgelendirme merkezi için bu belgeleri inceleyebilir ve GNU FDL lisansına uygun şekilde kullanabilirsiniz.
Bazı Linux dağıtımlarının belgelendirme merkezi adresleri
Aşağıda bazı Linux dağıtımlarının resmi ya da topluluk belgelendirme merkezlerinin adresleri listelenmiştir.
|
| |
| ArchLinux | ||
| Debian | ||
| CentOS | ||
| Fedora | ||
| Gentoo | ||
| LinuxMint | ||
| Mandriva |
|
|
| Mageia | ||
| Manjaro | ||
| Mepis | ||
| OpenSUSE | ||
| Pardus (pisi tabanlı eski dağıtım) |
| |
| PCLinuxOS | ||
| Red Hat | ||
| Sabayon | ||
| Ubuntu |
|