Uçbirim

Uçbirim Nedir?

Uçbirim belirli komutlarla Ubuntu üzerinde çeşitli işlemler yapmanıza yarayan bir komut satırıdır.
Uçbirim'de grafiksel arayüz bulunmamaktadır. İşlemler metin şeklinde listelenmektedir.
Konsol, kabuk, terminal gibi terimlerle de adlandırılmaktadır.

Uygulamalar > Donatılar > Uçbirim yolundan uygulamayı çalıştırabilirsiniz.

Dosya:2is8gau.png Uçbirim Tanımı

Temel Linux Komutları ve Kısayol Tuşları

Dosya Sıkıştırma ve Açma Komutları

• gzip -9 dosya Belirtilen dosya yı en iyi şekilde sıkıştırır ve dosya.gz haline getirir.
• bzip2 dosya Belirtilen dosya yı en iyi şekilde sıkıştırır ve dosya.bz2 haline getirir. Çoğunlukla gzip'den daha iyi sıkıştırır.
• gunzip dosya.gz gzip ile sıkıştırılmış dosya.gz dosyasını dosya olarak açar.
• bunzip2 dosya.bz2 bzip2 ile sıkıştırılmış dosya.bz2 dosyasını dosya olarak açar.
• tar -xvf arsiv.tar İsmi arsiv.tar gibi belirtilen (sıkıştırılmamış) arşiv dosyasını bulunulan dizine açar.
• tar -zxvf arsiv.tar.gz İsmi arsiv.tar.gz gibi belirtilen sıkıştırılmış arşiv dosyasını bulunulan dizine açar. Dosya uzantısı .tar.gz
• olan dosyalardan başka .tgz olan dosyaları da açar.
• tar -zxvf arsiv.tar.gz -C dizin Sıkıştırılmış arşiv dosyasını belirtilen dizine açar.
• tar -jxvf arsiv.tar.bz2 -C dizin Bzip2 ile sıkıştırılmış arşiv dosyasını belirtilen dizin e açar. (Eski sürümlerde -Ixvf kullanılırdı.)
• tar -zcvf arsiv.tar.gz dizin1 dizin2 ... dosya1 dosya2 ... Belirtilen dizin ve/veya dosya ları arsiv.tar dosyası haline getirir ve ardından gzip ile sıkıştırıp arsiv.tar.gz haline getirir.
• unzip arsiv.zip -d dizin arsiv.zip zip arşivini belirtilen dizin e açar.
• unarj e arsiv.arj arsiv.arj arj arşivini açar.
• uudecode -o hedef kaynak uuencode ile kodlanmış (genelde eposta ekleri) dosyayı açar.

Bilgi Edinme Komutları

• pwd Bulunduğunuz dizinin ismini verir.
• hostname Makinanın konak ismini verir.
• whoami Sisteme giriş yaparken yazdığınız kullanıcı isminizi verir.
• id [kullanıcı_ismi] Kullanıcının kullanıcı kimliği, birincil grup kimliği ve üyesi olduğu grupları gösterir.
• date Sistem tarihi göstermek ya da değiştirmek için kullanılır.Tarihin yerele özgü gösterimle basılmasını isterseniz date +%c yazın. Örneğin "tr_TR" yereli için sadece date komutu Prş Eki 23 21:31:06 EEST 2003 basarken date +%c komutu Prş 23 Eki 2003 21:31:19 EEST basar.date 102321322003 komutu sistem tarihini Prş Eki 23 21:32:00EEST 2003 yapar.Donanım saatini değiştirmek için setclock komutunu kullanmanız gerekir.
• time Belli bir komutun işlemini bitirmesinin ne kadar süre tuttuğunu gösterir. Örneğin, ir dizinin listelenme süresini time ls ile öğrenebilirsiniz.
• who O an sistemde bulunan kullanıcıların kullanıcı isimlerini, hangi uçbirimlerde çalıştıklarını ve sisteme giriş tarih ve saatlerini gösterir.
• finger [kullanıcı_ismi] Belli bir kullanıcı hakkındaki bilgi verir.
• last Sisteme en son giriş yapmış kullanıcıların bugünden geriye doğru listesi.
• history | more Kabuğa son girdiğiniz komutların listesi. | more sayesinde sayfa sayfa okuyabilirsiniz.
• uptime Makinanın ne kadar süredir açık olduğu bilgisini verir.
• ps Kullanıcının kullandığı uçbirimde çalıştırmakta olduğu komutların ve süreçlerin listesi.
• ps -ax | more Sistemin açılışından beri çalışmakta olan bütün süreçlerin listesi.
• top Temel sistem durumu, çalışmakta olan süüreçler ne kadar bellek/işlemci kullandıkları vs.
• uname -a Sistem hakkında çekirdek sürümünü, işlemci türü gibi bilgiler.
• free Bellek kullanımını gösterir.
• df -h Bağlı sabit disk bölümlerinin doluluk oranlarını gösterir.
• du -sk [dizin] Belirtilen dizin in (belirtilmezse bulunduğunuz dizinin) içeriğinin diskte kapladığı alanın kB cinsinden boyutunu verir.
• cat /proc/interrupts Çekirdek tarafından tanımlanmış sistem kesmelerinin listesi.
• cat /proc/version Linux çekirdeğinin sürüm bilgileri.
• cat /proc/filesystems Çekirdekte tanımlı kullanılabilecek dosya sistemlerinin listesi.
• cat /etc/printcap Yazıcıların düzeni.
• lsmod Yüklü çekirdek modüllerinin listesi.
• set, declare, export Üçü de kabukta tanımlı ortam değişkenlerinin listesini verir. Tümünü (miras alınanlar dahil) sadece declare verir.
• echo $PATH PATH ortam değişkeninin değerini gösterir. PATH, kullanıcı tarafından çalıştırılabilecek yazılımların aranacakları yerleri kabuğa bildirmek için kullanılır.
• dmesg | more Sistem açılışından itibaren çekirdek tarafından üretilen iletiler. Bu iletiler /proc/kmsg dosyasında bulunur ve dmesg komutu sadece tampondaki son iletileri gösterir.

Genel Amaçlı Komutlar

• helpKabuk komutlarının listesini gösterir. Bu komutların herbiri için help komut_ismi komutu ile yardım alabilirsiniz.
• 'komut_ismi --help Söz konusu komut ile ilgili yardım iletisi basar (varsa).
• man başlık Sistemdeki kılavuz (man) dosyaları. Bir komut hakkında olabildiği gibi bir dosya ya da bir işlev hakkında da olabilir.
• apropos başlık söz konusu başlıkla ilgisi olan komutların listesi.
• ls O an bulunulan dizinin içeriğini listeler.
• ls -al | more O an bulunulan dizindeki bütün dosyaları gösterir (. ile başlayan gizli dosyaları da) Komut burada more komutuna yönlendirilmiştir, bu sayede çıktının bir ekrandanfazla olması durumunda bir ekranlık çıktıdan sonra devamını göstermek için bir tuşa basmanız gerekir.
• cd dizin dizin dizinine geçilir; dizin verilmezse ev dizinine geçilir.
• cp kaynak hedef Bir yerdeki dosya ya da dizinleri başka bir yere kopyalamak içindir. Unix'lerde genelde bu tür komutlarda her zaman kaynak önce hedef sonra yazılır.
• mcopy kaynak hedef DOS'tan Unix'e ya da tersine (disketi bağlamanız şart değil) bir dosyayı başka bir yere kopyalar.Aynı mantıkta çalışan mdir,mcd,mren,mmove,mdel,mmd,mrd,mformat gibi komutlar da vardır.
• ln hedef [isim] Sözkonusu hedef e sabit bağ oluşturur. Sözkonusu dosyalar iki yerde de var gibi gözükür, herhangibir değişiklik diğerini de etkiler,biri silindiğinde diğeri kalır. Sabit bağların kısıtlamaları, bağ dosyası ile asıl dosyanın aynı dosya sistemi içinde olması gerekliliği ve
• dizinlerle özel dosyalara sabit bağ verilememesidir.
• ln -s hedef [isim] hedef 'e bir sembolik bağ dosyası (isim verilmezse hedef ile aynı isimde) oluşturur.
• Sembolik bağda hedef 'in nerede bulunacağının bilgisi vardır. Sembolik bağlar dizinler için de kullanılabilir. Tek sorunu hedef silindiğinde bağ bozulmuş olur.
• rm dosya ... Verilen dosya ları siler. Sileceğiniz dosyanın sahibi olmanız gerekir.
• mkdir dizin dizin dizinini oluşturur.
• rmdir dizin ... Belirtilen dizin 'ler boşsa silinir.
• rm -r dosya ... Dosya ve dizinleri ve dizinlerin içindeki dizinleri ardarda siler. Root olarak kullanırken dikkat edin, çünkü herşeyi silebilirsiniz!.
• cat dosya | more Bir dosyayı sayfa sayfa görüntülemek için kullanılır.
• less dosya Önceki komuta eşdeğerdir, biraz daha fazla özellikleri vardır
• vim dosya Bir metin dosyasını düzenlemek için kullanılır. Aynı türden nano, joe, mcedit gibi metin
• düzenleyicileri de kullanabilirsiniz, ancak vim ile UTF-8 kodlu metinleri de düzenleyebilirsiniz. Diğerleri bunu yapamaz.
• find / -name "dosya" dosya adlı dosyayı en üst dizinden itibaren aramaya başlar. Dosya ismi,ve&nbsp gibi arama karakterleri de içerebilir.Örneğin benim sistemimde "fazlames" dizgesi ile fazlamesai.net.txt ve fazlamesai.org.txt dosyaları bulunuyor.
• locate dosyaismi find gibidir, fakat düzenli olarak oluşturulan bir veritabanına bağlıdır,
• sistemdeki son değişikliklerden haberi olmayabilir.
• touch dosya dosya isimli dosyanın tarih bilgilerini deşiştirir. Eğer bu dosya yoksa sıfır bayt uzunluğunda oluşturur.
• xinit Pencere yöneticisi olmayan bir X oturumu açar.
• startx Pencere yöneticili bir X oturumu açar. DOS'daki win komutu gibidir.
• startx --:1 1 numaralı ekranda X oturumu açar, ilk ekran 0 dır ve komut için öntanımlıdır. Ekranlar arasında <Ctrl><Alt><F7-F8 ...> ile geçiş yapabilirsiniz.
• xterm Basit bir X uçbirimi açar. Daha hafif sürümleri (rxvt, aterm, eterm gibi) bulunur ve tercih edilir.
• shutdown -h now Sistemi durdurur. ATX sistemlerde ayrıca makinayı kapatır.
• halt shutdown -h now ile aynıdır. Sistemi durdurur.
• reboot shutdown -r now ile aynıdır. Sistemi yeniden başlatır.

Paket Kurulumu:
Uçbirim (Terminal)'den program kurmak aşağıdaki komutu terminalde giriyoruz:

sudo [[apt-get]] install [paketadı]

Kurulu olan bir paketi kaldırmak:
Kurduğumuz bir paketi kaldırmak için aşağıdaki komutu terminalde giriyoruz:

sudo apt-get remove [paketadı]

Paket arşivini güncellemek:
Paket listemizi güncellemek için aşağıdaki komut işimizi görecektir:

sudo apt-get update

Kurulu programları güncellemek:
Tüm kurulu paketlerimizi güncellemek istiyorsak şu komutu kullanalım:

sudo apt-get upgrade

Tüm sistemi yükseltmek:
Eğer tüm sistemimizi güncellemek istiyorsak şu komutu kullanalım:

sudo aptitude update [paketadı]

Aynı şekilde, silmek için

sudo aptitude remove [paketadı]

kullanmak da mümkün.

Daha önemlisi, "ben sadece yazı aksın istemiyorum, biraz da renk olsun bu işte" derseniz apt-get yerine aptitude yazarak da aynı işlemleri yapabilirsiniz.

A'dan Z'ye

A

• a2ps: ASCII dosyalarini Postscript formatina cevir
• acroread: AcrobatReader pdf-dosyalarini görebilmek icin gerekli olan program
• alias: Komuta baska bir isim ver
• apropos: Belli bir kelimeyi man sayfalarinda ara
• ar: Arsiv olusturmak olusturulmus bir arsivi calismak ya da acmak icin
• arch: Processor'un yapisi hakkinda bilgi ver
• arp: Host ve IP numarasini göster. (arp = adress resolution protocol)
• at ( komutu ya da komutlari daha sonraki bir zamanda çalıştırır)

B

• basename: Bir dosyanin gercek ismini ver (Üst dizinleri göstermeden)
• bash: Bourne Again Shell -> Linux'un standart shell'i
• batch: Komutu ya da komutlari daha sonra ki bir zamanda calistir(bknz. at)
• bg: Bir programi Ön planda calistir
• break: Bir blogu belli bir kosuldan terk et (bknz. continue)
• bunzip2: (bknz. bzip2)
• bzip2: Bir arsivleme programi

C

• cal: Aktuel takvimi göster
• calender:Bir randevu hatirlatma programi
• case: Coklu seceneklere ayirma komutu
• cat: Dosyayi monitöre ver
• cc: C derleyicisi (C-compiler)
• cd: Dizin degistir
• cdrecord:CD kopyalama tool'u
• chfn: finger bilgilerinde degisiklik yap
• chgrp: Grup degistir
• chmod: Bir dosyanin haklarini degistir
• chown: Bir dosyanin sahiplerini degistir
• chroot: Bir komutu Özel bir root dizininde calistir
• chsh: Standart shell i degistir
• clear: Monitörü temizle
• continue: Bir bloku belli bir kosuldan sonra terk etme ve kaldigin yerden devam et.
• cmp: Iki dosyayi karsilastir (bknz. comm diff)
• comm: Iki dosyayi satir satir karsilastir (bknz. cmp diff)
• cp: Dosyayi kopyala
• csh: C-Shell -> Yapisi biraz C diline benzeyen bir shell programi
• csplit: Bir dosyayi parcalara ayir
• cut: Bir dosyadan belli sütunlari kes

D

• date: Aktuel zamani göster
• deluser: Kullanici sil
• delgroup: Grup sil
• df: Bellekte ne kadar bos yer oldugunu göster
• diff: Iki dosya arasindaki farklari göster (bknz. cmp comm)
• do: Belli bir kosuldan sonra bir komutu ya da komut blogunu calistir
• done: do blogunun bitimi (bknz. do)
• du: Bir dosyanin ya da dizinin bellekte ne kadar yer kapladigini göster

E

• echo: Harf dizisini monitöre yaz
• ed: Bir editör programi
• egrep: Bir dosyanin icinde belli bir harf dizisini ara(bknz. fgrep. grep)
• eject: Medium'u disari ver mesela CDROM
• emacs: Bir editör programi
• elif: if kosulunun saglanmadigi zaman devreye sokulan baska bir if kosulu
• else: if kosullarinin saglanmadigi zaman devreye sokulan baska komutu
• env: Bütün sistem degiskenlerini göster
• esac: case seceneklerinin bitimi (bknz. case)
• exec: Komutu calistir
• exit: Shell'den cikma komutu
• export: Sistem degiskeninin tanimlanmasi
• expr: Matematik ifadesini hesapla

F

• false: Boolean tipinde "yanlis" degeri
• fdformat: Disket formatla
• fdisk: Bellegi bölme programi
• fg: Programi ön plana al
• fgrep: (bknz. egrep grep)
• fi: if kosulunun sonu (bknz. if)
• file: dosya hakkinda bilgi ver
• find: Belli bir dosyayi dizinlerde ara
• finger: Sisteme kayitli olan kullanciliari göster ya da kullanici hakkinda bilgi ver
• for: Belli komutlari belli bir kosula kadar döngü seklinde calistir
• ftp: Dosya transfer programi (ftp = file transfer protocol)
• fvwm: Linux icin yapilmis bir desktop programi (bknz. fvwm2 gnome kde ...)
• fvwm2: (bknz. fvwm)

G

• g++: C++ derleyicisi (C++ compiler)
• gcc: GNU C derleyicisi
• gnome: (bknz. fvwm)
• grep: (bknz. egrep fgrep)
• groupad: Yeni bir grup olustur
• groupdel: Grup sil
• groupmod: Grup üzerinde degisiklikler yap
• groups: Kullanicinin bagli oldugu gruplari göster
• grub: Bir cesit Linux Bootloader (bknz. lilo)
• gunzip: (bknz. gzip)
• gvim: vi editörünün GUI (graphical user interface) versiyonu
• gzip: Bir arsivleme programi

H

• halt: Sistemi durdur
• head: Bir dosyanin ilk satirlarini göster (standart 10 satir) (bknz. tail)
• help: Shell komutlarini göster
• history: Kullanicini o zamana kadar kullandigi komutlari göster
• host: Bir bilgisayarin adini sor
• hostid: sistemin host kimligini göster
• hostname: sistemin host adini göster
• httpd: Apache server'i baslat
• httpd2: Apache 2 server'i baslat

İ

• id: Kullanicini kullanici kodunu bagli oldugu gruplarin kodunu göster
• if: eger" kontrolu
  
• ifconfig: Ag kartini ayarla
  
• init 0: Sistemi kapat ( bknz. halt shutdown poweroff)
  
• init 1: Sistemi tek kullanicili modus'a gecir (bknz. init S init s)
  
• init 2: Sistemi lokal cok kullanicili modus'a gecir
  
• init 3: Sistemi tam aga bagli sekilde ve cok kullanicili modus'a gecir
  
• init 5: Sistemi tam aga bagli sekilde cok kullancili ve GUI'li modus'a gecir
  
• init 6: Sistemi yeniden baslat
  
• init S:(bknz. init 1)
  
• init s:(bknz. init 1)

J

• jar: Java arsiv
• java: Java Virtual Machine (JVM)
• javac: Java Compiler
• javadoc: Java dokumanlari olustur
• jdb: Java Debugger
• jikes: IBM tarafindan sunulan ve javac'tan daha hizli olan bir Java Compiler
• joe: Bir editör programi

K

• k3b: KDE'de GUI'li bir CD kopyalama programi
• kaffeine: KDE CD VCD DVD vs. oynatma programi
• kate: Bir KDE editör programi
• kbear: Bir KDE FTP programi
• kcalc: Bir KDE hesap makinesi programi
• kde: KDE destop
• kernelversion: Hangi kernel versiyonu kullanildigini göster
• kmail: KDE Mail programi
• konqueror: KDE internet browser
• konsole: Yeni bir konsol ac
• kopete: Bir KDE multiple messenger programi
• kill: Process bitir
• killall: Bütün process'leri bitir
• kwrite: Bir KDE editörü

L

• last: Sisteme son kayit olan kisileri göster
• less: Herhangi bir ciktiyi monitörde sayfa sayfa göster
• lilo: Bir Linux Bootloader (bknz. grub)
• ln: Dosyalar ya da dizinler arasinda link olustur
• logname: login ismini göster
• logout: Sistemden ayril (eger login shell'le girildiyse)
• lpr: Dosyayi basilmasi icin yaziciya gönder
• lprm: Yaziciya gönderilen dokümanlari sil
• ls: Dizinde bulunan dosyalari listele
• lsmod: Yüklenmis modullari listele

M

• mail: Kullancillar arasinda mail yazmayi mümkün kilan mail programi
• make: C programini belli bir kurala göre derleyen komut
• man: Manual sayfalar dokümanlari
• mcedit: Bir editör programi
• mkdir: Yeni bir dizin olustur
• modprobe: Kernel'a bir module eklemek ya da ondan silmek icin
• mozilla: Netscape'in open source versiyonu ve gercekten harika bir web tarayıcı
• more: (bknz. less)
• mount: Bir aleti bağla
• mv: Dosyayi kaydir ya da ismini degistir'
• mysql: MySQL veritabani programi

N

• nedit: Bir editör programi
  
• newgrp: Yeni bir gruba gir
  
• netstat: Ag baglantilarini görüntüle
  
• netscape: Bir web tarayıcı
  
• nl: Bir dosyayi satirlari numaralandirarak göster
  
• nslookup: DNS (domain name system) sorgusu

O

• opera: Hizli bir web tarayıcı

P

• passwd: Sifre degistir
  
• perl: PERL interpreter
  
• php: PHP interpreter
  
• pine: Bir mail programi
  
• ping: Baska bir bilgisayara ulasabilme sorgusu
  
• poweroff: Sistemi kapat (bknz. init 0)
  
• ps: Calisan process'leri göster
  
• pwd: Icinden bulunulan dizini göster

Q

• quanta: Güzel bir HTML editörü

R

• read: Shell'de monitörde girilen girdiyi oku
• reboot: Sistemi yeniden baslat (bknz. init 6)
• reset: Shell ayarlarini eski ayarlara getir
• return: Bir fonksiyonun hesapladigi degeri geri vermesi icin gereken komut
• rlogin: Uzaktaki bir bilgisayara baglan (bknz. telnet)
• rm: Dosyayi sil
• rmdir: Dizini sil (dizinin bos olmasi sarti ile)
• rpm: Redhat Packet Manager (ama genelde bütün Linux distrolari tarafindan desteklenir)

S

• select: Secenek secimi
• set: Deger ver
• sh: Bourne Shell
• shift: Kaydir
• shutdown: Sistemi kapat (bknz. init 0)
• sleep: Belli bir süre ara ver
• sort: Siralayarak göster
• split: Bir dosyayi parcalara ayir
• startx: X-Server baslat
• su: Baska bir kullanici adiyla gir ( option verilmezse root sifresi vermek gerekir)
• sudo: Bir komutu root gibi calistir (tabii "sudoers" dosyasi buna izin veriyorsa normal bir kullanicinin sudoers'i okumaya hakki yoktur).

T

• tail: Bir dosyanin son satirlarini göster (standart 10 satir).
• talk: Sisteme kayitli olan baska bir kullanici ile sohbet et
• tar: Arsiv programi
• tcsh: Ilerletilmis bir C-shell
• telnet: Uzak bir bilgisayara baglan
• then: if kosulu saglaniyorsa bundan sonraki komutlari calistir
• time: Bir komutun ne kadar süre harcadigini göster
• test: Bir kosulu test et
• top: Process'leri görüntüle
• touch: Dosyanin degistirilme zamanini degistir
• traceroute: Router takibi
• true: Boolean tipindeki "dogru" degeri

U

• umask: Bir dosya icin standart haklar belirle
• uniq: Siralanmis bir dosya icinde birden fazal ayni satirlari ele
• umount: Baglanmis bir aleti sistemden geri cöz (komutun ismi "unmount" degil)
• unalias: alias'la degistirilmis komut aliaslarini geri cevir
• unrar: Bir Arsivleme programi
• until: Bir komutlar blogunu belli bir kosula kadar uygula
• unzip: Arsiv programi
• useradd: Sisteme yeni bir kullanici ekle
• userdel: Sistemden bir kullanici sil
• users: Su anda sisteme kayitli olan kullanicilari göster

V

• vi: (bknz.vim)
• vim: Bir editör programi
• visudo: sudoers dosyasi üzerinde calis

W

• w: Hangi kullanicinin o anda hangi komutu calistirdigini ya da hangi programi kullandigini göster
• wait: Belli bir process'i bekle
• wall: Bütün kullanicilara mesaj yolla
• wc: Harf kelime ve satir sayma komutu
• wget: Belli bir sayfa icerigini agdan lokal PC ye indir
• whatis: Bir komutun ne ise yaradigini göster
• whereis: Ara
• which: Ara
• while: Komutlari belli bir kosula kadar döngü halinde calistir
• who: Sisteme kayitli olan kullanicilari göster (bknz. finger w)
• whoami: Kullanicinin kendisi hakkinda bilgi
• windowmaker: Bir destkop
• wine: Windows Emulator programi
• wish: Windowing Shell
• write: Bir kullaniciya mesaj gönder

X

• xanim: Bir media player
• xmms: *** player
• xterm: X Terminal

Y

• yast (sadece SuSE): Sistem ayarlari yapmak icin GUI'siz bir tool (yet another setup tool)
• yast2 (sadece SuSE): Sistem ayarlari yapmak icin GUI'li bir tool
• you (sadece SuSE): YaST online update

Z

• zip: Arsivleme programi

Ayrıca bakınız

• Unix Programları