Kullanıcı:Hatas/Özgür yazılım lisansları ve özgür içerik lisansları sayfasının kaynağını görüntüle

[[Dosya:Özgür lisanslar.png|center|none]]

= I. Özgür yazılım lisansları =

Özgür yazılımın ne olduğu konusunda [https://tr.wikipedia.org/wiki/%C3%96zg%C3%BCr_yaz%C4%B1l%C4%B1m Vikipedi] ve [https://www.gnu.org/philosophy/free-sw.tr.html Gnu.org]'dan bilgi alabilirsiniz. Bir yazılım lisansının özgür kabul edilmesi, onun [https://tr.wikipedia.org/wiki/%C3%96zg%C3%BCr_Yaz%C4%B1l%C4%B1m_Vakf%C4%B1 Özgür Yazılım Vakfı] (Free Software Foundation, kısaca FSF) tarafından özgür kabul edildiği/onaylandığı anlamına gelir.

Özgür Yazılım Vakfı tarafından özgür kabul edilen lisanslar ile özgür kabul edilmeyen lisansların listesine GNU'nun [http://www.gnu.org/licenses/license-list.html '''Licenses'''] sayfasından ulaşabilirsiniz.

Özgür yazılım lisansı ile lisanslı yazılımlara "özgür yazılım" denirken tersi olan yani özgür olmayan lisanslar ile lisanslı yazılımlara ise [https://tr.wikipedia.org/wiki/Sahipli_yaz%C4%B1l%C4%B1m '''sahipli yazılım'''] ya da '''mülk yazılım''' denir.

Belli başlı bazı özgür yazılım lisansları hakkında genel bilgiler vermeden önce '''telif feragatı''' (copyleft) kavramına bir deyinelim.

{| clear=both style="background:#f8f8f8; border:1px solid #686868; padding: 0px 5px 0px 5px; margin-bottom:0.5em; margin-top:0.5em;"
| [https://tr.wikipedia.org/wiki/Copyleft Telif feragatı] (İng. copyleft), telif hakkı (İng. "copyright") teriminin zıt anlamlısıdır. Telif haklarının belirli bölümlerinden eser sahibi tarafından belirtilen şartlar altında feragat edilmiş olan bir esere işaret eder. Bir başka deyişle yazılımı kopyalamak ve değiştirmek isteyen kimselere hem bu özgürlüğü verir hem de bu özgürlüğü aktarmaları gerektiğini söyler. Telif feragatı, her kullanıcının özgürlüğe sahip olmasını garantiler. Programı ve değiştirilmiş sürümlerini sahipli yazılım (mülk yazılım) haline gelmesinden korur. Telif feragatı (copyleft) kavramı ilk kez 1985'te Richard Stallman tarafından GNU Manifestosu'nda ortaya atılmıştır.

Özgür yazılım lisanslarının bazıları telif feragatlıdır (copyleft) bazıları ise telif feragatlı değildir. GNU'nun ürettiği lisanslar GPL, LGPL, FDL telif feragatlı lisanslardır ([http://www.gnu.org/copyleft/copyleft.tr.html bkz.]).
|}

== GNU GPL ==
{| class="wikitable" style="float:right; margin: 0px 0px 0px 6px;"
|- style="font-size: 90%"
| FSF onaylı
| Evet
|- style="font-size: 90%"
| Telif feragatlı
| Evet
|- style="font-size: 90%"
| Farklı lisanslı bir<br>kod ile bağdaştırma
| <span style="color: red;">Hayır</span>
|}

GNU Genel Kamu Lisansı (GNU General Public License), en yaygın kullanılan özgür yazılım lisansıdır. Özgür Yazılım Vakfı tarafından hazırlanmıştır. Diğer özgür yazılım lisanslarında olduğu gibi yazılımın ticari olarak satılmasını engellemez, ancak genelde bu lisansa sahip yazılımlar ücretsizdir.
GPL’li yazılımların türevleri de GPL ile lisanslanmak zorunda olduğu için bu durum sahipli yazılım üretimine, geliştirilmesine engel olduğu ve rekabeti azalttığı yönünde eleştirilmektedir. GPL, telif feragatlı (copyleft) lisansların en güçlü ve en yaygın örneğidir.

Günümüzde bir çok yazılım bileşeninde kullanılmaktadır.

{| clear=both style="font-size: smaller; background:#f8f8f8; border:1px solid #686868; padding: 0px 5px 0px 5px; margin-bottom:0.5em; margin-top:0.5em;"

| '''GPL'in kütüphane dosyalarındaki kullanımı ile ilgili bir olay ve eleştiri örneği:'''

'''Olay:''' LibreCAD isimli CAD programı GPL sürüm 2 ile lisanslı bir yazılımdır. Program, DWG dosya biçimi desteği için önceleri, yine GPL sürüm 2 ile dağıtılan "GNU LibreDWG" kütüphanesini kullanmaktaydı. GNU bünyesinde geliştirilen "GNU LibreDWG" kütüphanesi GPL sürüm 3 altında dağıtılmaya başlanınca kütphanenin yeni sürümleri, GPL 2 lisanslı LibreCAD yazılımı ile birlikte lisans uyumsuzluğu sebebiyle kullanılamaz hale geldi.(bkz. <span class="plainlinks">[http://web.archive.org/web/20160306185251/http://libregraphicsworld.org/blog/entry/whats-up-with-dwg-adoption-in-free-software 1] , [http://web.archive.org/web/20160424012528/http://www.gnu.org/licenses/gpl-faq.html 2]</span>). FSF'ye GNU LibreDWG'yi GPL 2 ile yeniden lisanslaması için bir istek gitmiş ancak reddedilmiştir (<span class="plainlinks">[http://web.archive.org/web/20160306220410/http://libregraphicsworld.org/blog/entry/libredwg-drama-the-end-or-the-new-beginning bkz.3]</span>). Bu sorun ancak libdxfrw adında GPL 2 lisanslı yeni bir kütüphane yazılarak çözülmüştür.

'''Eleştiri''' (Assimp's Alexander Gessler - Kasım2013): "Kişisel olarak, onların (GNU'nun LibreDWG lisanslaması] GPL lisanslamasıyla ilgili yoğun şekilde mutsuzum. Bu, Assimp'te ve diğer birçok uygulamada kullanımı engelliyor. Ben doğmatik ideolojileri beğenmiyorum ve zor kullanarak (GPL/GNU'nun yaptığı gibi) yazılımı özgürleştirmek de beğenmediğim bir husus. Uygulamalar için güzel, çünkü bu noktada acıtmıyor, ama, benim görüşüm, mümkün mertebe özgürce kullanılması için tasarlanan kütüphanelere uygun olduğunu düşünmüyorum"

'''Eleştiri:''' (Blender projesinden Toni Roosendaal): "Blender'da "GPL 2 veya sonrası" lisansı altında. Şimdi buna takıldık, benim bildiğim GPL 3'e geçmenin belirgin bir faydası yok. LibreDWG için benim tavsiyem: eğer bir kütüphane yapıyorsanız, geniş uyumluluğa sahip lisans (MIT, BSD veya LGPL) çok olumlu bir seçenek olur." (kaynak: [https://tr.wikipedia.org/wiki/LibreCAD Vikipedi-LibreDWG kaynakça metni])
|}

== LGPL ==
{| class="wikitable" style="float:right; margin: 0px 0px 0px 6px;"
|- style="font-size: 90%"
| FSF onaylı
| Evet
|- style="font-size: 90%"
| Telif feragatlı
| Evet
|- style="font-size: 90%"
| Farklı lisanslı bir<br>kod ile bağdaştırma
| Evet
|}

GNU Kısıtlı Genel Kamu Lisansı (GNU Lesser General Public License), GPL’in hafifletilmiş türevidir. Özgür Yazılım Vakfı tarafından hazırlanmıştır. Özgür yazılım kodlarıyla özgür olmayan yazılım kodlarının harmanlanmasına (birlikte kullanılmasına) izni verir. Fakat yazılım türevleri yine değiştirilme şekline bağlı olarak LGPL veya GPL ile dağıtılması koşulu vardır.

LGPL kütüphane dosyalarında özellikle tercih edilen bir özgür yazılım lisansıdır. Mesela yaygınlaşmasını istediğiniz bir kütüphane ya da görüntü biçimimiz var. Bu görüntü biçimini özgür olmayan yazılımlar içinde de kullanılabilmesini isterseniz, LGPL ile lisanslayıp, kapalı kaynak kodlu bir yazılım içinde de kullanılabilmesini sağlayabilirsiniz. LGPL ile lisansladığınız kısmı ve o kısma yapılan yamalar yine LGPL ile lisanslanmalıdır.

Ayrıca bakınız: [http://www.gnu.org/philosophy/why-not-lgpl.html 1], [http://liste.linux.org.tr/pipermail/linux-sohbet/2005-April/001011.html 2]

== MPL ==
{| class="wikitable" style="float:right; margin: 0px 0px 0px 6px;"
|- style="font-size: 90%"
| FSF onaylı
| Evet
|- style="font-size: 90%"
| Telif feragatlı
| <span style="color: red;">Kısmen</span>
|- style="font-size: 90%"
| Farklı lisanslı bir<br>kod ile bağdaştırma
| Evet
|}

MPL yani Mozilla Kamu Lisansı'nın 1.0 sürümü Netscape'de hukukçu olarak çalışan Mitchell Baker tarafından 1998'de yazıldı, daha sonra Mozilla Vakfı hukukçuları tarafından özgür yazılım vurgusu biraz daha güçlü olan 1.1 ve 2.0 sürümleri kaleme alınarak yayınlandı.

MPL, Özgür Yazılım Vakfı tarafından özgür bir sözleşme olarak kabul edilse de copyleft yanı zayıf bir lisans modeli olarak algılanmalıdır. MPL prensip olarak, BSD lisansının olanaklarıyla GNU Genel Kamu Lisansı'nı bir araya getirmeye çalışır.

== MIT Lisansı ==
{| class="wikitable" style="float:right; margin: 0px 0px 0px 6px;"
|- style="font-size: 90%"
| FSF onaylı
| Evet
|- style="font-size: 90%"
| Telif feragatlı
| <span style="color: red;">Hayır</span>
|- style="font-size: 90%"
| Farklı lisanslı bir<br>kod ile bağdaştırma
| Evet
|}

Massachusetts Teknoloji Enstitüsü (kısaca MIT) tarafından 1988 yılında hazırlanmış olup günümüzde en yaygın kullanılan özgür yazılım lisanslarından biridir. MIT Lisansı ile yayınlanan kodların sahipli yazılımlarda kullanılmasına, o yazılımın da lisansı dağıtması durumunda olanak verir. Ayrıca GPL ile uyumludur. Bir başka deyişle, GPL lisanslı bir yazılımla MIT lisanslı bir yazılımın kodları birlikte kullanılabilir ve dağıtılabilir. Telif feragatlı değildir.

== Apache Lisansı 2.0 ==
{| class="wikitable" style="float:right; margin: 0px 0px 0px 6px;"
|- style="font-size: 90%"
| FSF onaylı
| Evet
|- style="font-size: 90%"
| Telif feragatlı
| <span style="color: red;">Hayır</span>
|- style="font-size: 90%"
| Farklı lisanslı bir<br>kod ile bağdaştırma
| Evet
|}
Apache Yazılım Vakfı (ASF) tarafından yayımlanan bir özgür yazılım lisansıdır. 1 ve 1.1 sürümlerinde adı "Apache Yazılım Lisansı" iken Ocak 2004'te yayınlanan 2.0 güncelemesi ile adı "Apache Lisansı" olarak değiştirilmiştir. ASF 2.0 güncellemesi ile; lisansın ASF'nin olmayan projelerde kullanımının kolaylaşması, GPL'le sahip yazılımlarla uyumluluğun geliştirilmesine yönelik bazı değişiklikler yaptı.

==  BSD lisansları ==
{| class="wikitable" style="float:right; margin: 0px 0px 0px 6px;"
|- style="font-size: 90%"
| FSF onaylı
| Evet
|- style="font-size: 90%"
| Telif feragatlı
| <span style="color: red;">Hayır</span>
|- style="font-size: 90%"
| Farklı lisanslı bir<br>kod ile bağdaştırma
| Evet
|}

İlk olarak Kaliforniya Üniversitesi tarafından ortaya çıkarılmıştır. Farklı türevleri vardır. Copyleft zorunluluğu taşımayan bir lisans türüdür. BSD ile lisanslı yazılım ileride sahipli yazılımlara yani kapalı/özgür olmayan yazılımlara dönüşebilir.


= II. Özgür içerik lisansları =
Bu lisansları herhangi bir konuda hazırladığınız belgeleri, metinleri, görselleri, web sayfalarını lisanslamak için kullanabilirsiniz.

== Creative Commons ==

Dünya çapında en yaygın kullanılan kamusal içerik lisansı [[Creative Commons]]'dır. Bu lisansın altı çeşidi vardır. Bunlardan örneğin:

* '''Creative Commons BY-SA :''' İki şartı vardır; eserin ilk sahibi belirtilecek (by), ilk lisans modeli korunacak (sa). SA şartı gereğince eserin tüm kopyaları veya eserden üretilmiş yeni eserler de aynı, benzer ya da uyumlu bir lisansla yayınlanmalıdır. Dolayısıyla bu şart eserin ya da eserden türetilen eserlerin daima özgür kalmasını sağlar.

* '''Creative Commons BY-NC :''' İki şartı vardır; eserin ilk sahibi belirtilecek (by), ticari amaç için kullanılamayacak (nc)

* '''Creative Commons BY-NC-SA :''' Üç şartı vardır; eserin ilk sahibi belirtilecek (by), ticari amaç için kullanılamayacak (nc), ilk lisans modeli korunacak (sa)

Bu lisanslardan '''BY-SA''' modeli [[v:Özgür Yazılım Vakfı|Özgür Yazılım Vakfı]] tarafından GNU felsefesine uygun, özgür bir lisans modeli olarak kabul edilmektedir. Vikipedi projesinde de kullanılan lisans türüdür. Bu lisansta ticari bir kısıtlama yoktur. Zaten GNU Tasarısı, lisansın gereklerini yerine getirmek şartıyla (''kaynağını belirtmek, daima özgür bir lisans ile herkese açık tutmak gibi'') para kazanmaya karşı değildir. Sonuç olarak özgür yazılım - özgür içerik felsefesine uygun olarak "'''Creative Commons BY-SA'''" lisansını kullanmanız yerinde olacaktır.

== GNU FDL ==
Özgür Yazılım Vakfı tarafından yayınlanan bu lisans CC BY-SA ile büyük benzerlikler gösteriyor. Her iki lisansı incelediğimde belirlediğim temel farklılık; CC BY-SA ile yayınlanmış eserin kopyaları '''aynı, benzer ya da uyumlu''' herhangi bir lisans ile yayınlanabilirken GNU FDL ile yayınlanmış bir eserin kopyalarında yine GNU FDL kullanmak gerekiyor.<sup>([https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Vikipedi:Telif_haklar%C4%B1/SSS&oldid=15047578#Nedir_bu_GNU_.C3.96zg.C3.BCr_Belgeleme_Lisans.C4.B1.3F kaynak])</sup> Vikipedi projesi de geçmişte GNU FDL lisansını kullanırken (bakınız [http://web.archive.org/web/20040924023621/http://tr.wikipedia.org/wiki/Ana_Sayfa 2004 yılında Vikipedi]) daha sonradan CC BY-SA lisansına geçmiştir ([https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Vikipedi:Telif_haklar%C4%B1/SSS&oldid=15047578#Vikipedi.27de_i.C3.A7erik_hangi_lisans_alt.C4.B1ndad.C4.B1r.3F bkz.]) (yani anlaşılan eski katkılar GNU FDL ile, yeni katkılar ise CC BY-SA ile lisanslı).

== Özgür Sanat Lisansı ==
Özgür Sanat Lisansı (İngilizce: Free Art License ya da Licence Art Libre); Copyleft ilkeleri doğrultusunda sanat eserlerinin özgürce dağıtımı, çoğaltımı, değiştirilmesi ve paylaşımını gözeten bir lisanslama modelidir. Örneğin bir fotoğraf, logo, vb. sanat eserlerinin lisanslanmasında tercih edilebilir.

Temmuz 2000'de Fransız hukuk sistemi için geliştirilen Özgür Sanat Lisansı, ilerleyen sürümlerde [[v:Uluslararası Bern Konvansiyonu|Uluslararası Bern Konvansiyonu]]'na uygun hale getirildi. Avrupa Birliği üye ülkeleri ve Türkiye tarafından imzalandı.

Diğer özgür yazılım ya da diğer özgür içerik lisanslarında olduğu gibi bu lisansın kullanılması da söz konusu eserin kullanımının bedava olduğu anlamına gelmez. Gerçek ya da tüzel kişiliklerin sanat eserlerini kopyalama, çoğaltma, yeniden dağıtma hakları ile eserden faydalanmalarını lisansın ekindeki koşullar doğrultusunda (ücretsiz ya da belli bir telif ödemesi karşılığında) düzenler.

= Ayrıca bakınız =
* [http://ozgurlisanslar.org.tr/ LKD - Özgür lisansların Türkçe çevirileri]
* [https://www.gnu.org/philosophy/categories.html Gnu.org / Özgür ve Özgür-Olmayan Yazılım Kategorileri]
* [https://www.gnu.org/philosophy/words-to-avoid.html Gnu.org / Kullanmaktan Kaçınılması Gereken Kelimeler]
* [http://www.gnu.org/licenses/license-list.html GNU'nun web sitesinde sürekli güncellenen lisans bölümü]
* [https://www.nyucel.com/2017/05/ack-kaynak-sadece-kaynak-koda-erisim.html Açık kaynak sadece kaynak koda erişim anlamına gelmez!]
* [https://www.nyucel.com/2017/05/ozgur-yazlm-m-ack-kaynak-m-1.html Özgür Yazılım mı Açık Kaynak mı?]
* [https://www.nyucel.com/2017/05/ozgur-yazlm-ile-ack-kaynagn-ne-fark-var.html Özgür yazılım ile açık kaynağın ne farkı var?]
* [https://www.nyucel.com/2017/05/genel-kamu-lisansnn-gpl-onemli-fark.html Genel Kamu Lisansının (GPL) önemli farkı: Copyleft]

= Kaynakça =
* [http://www.emo.org.tr/ekler/a010f0312373c02_ek.pdf?dergi=527 EMO bülteni - Yazılım Lisansları / Ece MANDIRACIOĞLU]
* [https://www.gnu.org/copyleft/copyleft.tr.html Gnu.org / Copyleft]
* [https://www.gnu.org/philosophy/categories.tr.html Gnu.org / Copyleft yazılım]
* [https://tr.wikipedia.org/wiki/GNU_K%C4%B1s%C4%B1tl%C4%B1_Genel_Kamu_Lisans%C4%B1 Vikipedi / GNU LGPL]
* [https://tr.wikipedia.org/wiki/Mozilla_Kamu_Lisans%C4%B1 Vikipedi / Mozilla Kamu Lisansı]
* [https://tr.wikipedia.org/wiki/%C3%96zg%C3%BCr_Sanat_Lisans%C4%B1 Vikipedi / Özgür Sanat Lisansı]


'''Hazırladığım bu içeriği CC BY-SA altında lisanslıyorum. --[[Kullanıcı:Hatas|Hatas]] ([[Kullanıcı mesaj:Hatas|mesaj]])'''