Enlightenment E-17 kurulumu

Tanıtım

Enlightenment E17 gelişmesi aşamasında olan bir masaüstü+pencere yöneticisi. Çok ilginç özellikleri var, masaüstlerinin kralı diyebilirim. Ubuntu depolarında DR16 eski sürümü var ve bu sürüm öyle pek de bir özelliğe sahip değil, E17'nin yanında. Ubuntu altında E17 kurmanın iki yolu var:

Birincisi CVS sürümünü kurmak (sürekli değişen, gelişen bir kaynağı var) diğeri de kolay yoldan hazırlanmış .deb pakedini depolara yolunu ekleyerek kurmak. Burada 2. yöntemden bahsetmek istiyorum, çünkü CVS sürümünü kurarken bazı hatalar alabiliyorsunuz ve bunları es geçmeniz gerekebiliyor. Yeni kullanıcılar için depolardan kurmanın daha kolay olduğunu düşündüm.

Biraz bilgi vereyim. E17 de aslında temelde kullandığımız Gnome ve KDE gibi bir işleve sahip. Fakat eklenebilecek çok fazla modülü, birbirinden bağımsız çalışan programlar ve konfigurasyonlar eklenme özelliği var. Başlangıçtaki giriş ekranında bildiğiniz gibi masaüstü yöneticisini seçebiliyoruz. Giriş ekranında ister Gnome ile ister KDE ile isterseniz de E17 gibi diğer masaüstleriyle giriş yapabilirsiniz. Öntanımlı olarak kaydetseniz bile sonradan beğenmezseniz normal Gnome masaüstüne giriş yaparken tekrar Gnome'u öntanımlı olarak ayarlayabilirsiniz.

Kurulum

E17 kurulumu için Yazılımlar ya da Synaptic'de e17 paketini yüklemeniz yeterlidir.

Daha sonra çıkış--oturumu kapat ya da ctrl+alt+backspace yaparak giriş ekranına gidiyoruz (kaydetmediğimiz bilgileri kaydedelim, açık programları unutmayalım).

Oturumlar (sessions) kısmından Enlightenment seçerek sisteme giriş yapıyoruz. Kullanım ile ilgili bilgi vermeye de devam edeceğim. Şimdilik yeni bir masaüstünüz var, ayarları bozmaktan, temalarla ve shelves (paneller) ile oynamaktan çekinmeyin. Sol tuşla Gnome ve Kde'de kurduklarınız dahil tüm programlara masaüstüne tıklatıp, applications kısmından ulaşabilirsiniz. Configurations kısmında ise yüklenebilecek modüller ve bütün tema, renk, font ve diğer görünüm-kısayol ayarları bulunuyor. Bir de masaüstü görüntüsü ekleyip şimdilik bitireyim:

E17 Masaüstünün Düzenlenmesi

Düzenlemeye ilk olarak themalardan başlayacağız. Düzenleme menülerine girmek için masaüstünde herhangi bir yere sol tıklamamız gerekiyor. Configuration---Theme kısmında giriyoruz:

1. İlk önce base (ana) temamızı seçiyoruz. Listede bir kaç theme olması gerekiyor. Ayrıca http://e17-stuff.org/ adresinden theme indirebiliriz. İndirdiğimiz temaları kullanıcı dizinimzdeki .e/e/themes kısmına kopyalarsak görünecektir. Ayrıca bu dizin diğer duvar kağıtları, vs için de kullanılan temel dizindir. Biz şimdi buradan oldukça güzel bir theme olan moonlight seçiyoruz. Seçtiğimizin uygulanması için her defasında apply (uygula) dememiz gerek.

2. Daha sonra sağda yer alan Advanced butonuyla gelişmiş ayarlara giriyoruz. Burada temanın bütün ince ayarlarını yapabiliriz. Temanın her bir parçasını tek tek düzenleyebiliriz. Gördüğünüz gibi burada sol tarafta bileşenler (theme categories) ve sağ tarafta da bu bileşenler için seçilen/seçilebilecek temalar var. Temel olarak burada yapılması gereken, önce soldan bir bileşen seçmek (üzerine tıklamak yetiyor) daha sonra da sağdan bu bileşen için kullanılacak temayı seçmek. Default (öntanımlı) olarak bütün bileşenler bizim seçtiğimiz temanın uygun gördüğü temaları kullanıyor. Ama biz bunları değiştirebiliriz. Değişik bir tema kullanan bileşenin solunda bir işaret olur.

Değiştirme işlemine başlayabiliriz. En temel ve bildiğim bileşenleri açıklayayım:

-Base theme: Bu ilk seçtiğimiz Basic kısmındaki ana temadır. Eğer temayı değiştirmek istiyorsak bunu da kullanabilirz. Bu diğer bileşenleri değiştirmeden ana temayı değiştirecektir.

-background: Burada kullanılan arka planlar vardır. Her temanın kendine özel bir arka planı vardır. Fakat bizim bunu burada seçmemize gerek yok. Daha sonra ayrıntılı bir şekilde duvar kağıdımızı seçebiliriz.

-borders: Pencere kenarlıklarıdır. En uygun olanı seçip kullanabiliriz. Mac tarzı temaların kenarlıkları biraz farklı olur.

-configure: Configuration bölümünün temasıdır. İstersek değiştirebiliriz.

-error: Hatalarda görünen pencerenin temasıdır.

-exebuf: Gnomeda olduğu gibi burada da bir çalıştır penceresi var. Bu pencerenin nasıl görüneceğini ayarlar.

-fileman: Enlightenment dosya yöneticisinin temasıdır. Masaüstündeki iconlara tıklayınca görünen yöneticidir. Henüz çok fazla bir işlevi yoktur. Daha sonra değineceğim. Bu seçenek onun görünümünü ayarlar.

-icons: Sol ve sağ tıkladığımızda gözüken temel enlightenment iconlarını değiştirir. Masaüstündeki iconları değiştirmez.

-modules: Genel modüllerin temasını belirler, modül yöneticisinin temasıdır.

-modules/xxxx: Bütün modüllerin tek tek temaları buradan seçilebilir. (Modüllerin ne olduğu anlatıldıktan sonra tekrar düzenlenecek)

-pointer: Mouse (fare) temasıdır. apply dedikten sonra görünür.

-shelf: E17 masaüstünün en önemli uygulamarından biri olan, masaüstü kenarlarına/köşelerine yerleştirdiğimiz shelflerin temasını seçer.

-widgets: Shelflere yüklenen module widgetlerinin temasını seçer.

Buradaki tüm bileşenleri ayarlamak içni izlenecek yol, soldan bir bileşeni dogru olarak seçmek, daha sonra sağdan onun için kullanılacak temayı seçmek ve "assign" demektir. Sonra apply tuşu ile uygularız. Her defasında tekrar Configuration--themes yapmamız gerekir tekrar ayarları düzenlemek için, eğer apply dersek.

3. Wallpaper

Buradan var olan ve kendimize ait resimleri duvar kağıdı olarak seçebiliriz. Sağ üstteki Picture kısmından kendi klasörlerimizdeki resimleri seçebilir, Gradient kısmından kendimizin renklerini ayarlayıp boyadığı sade bir duvar kağıdını hazırlayabilir ve Online kısmından get-e.org sitesinden duvar kağıtlarını indirip kullanabiliriz. Online kısmında Static ve Animated göreceksiniz. Staticler bildiğimiz resimlerdir. Animatedlar ise hareketli duvar kağıtlarıdır. Çok güzel ürünler var. Gerçekten sistemi hiç yormadan durabiliyorlar.

4. Modules

Configuration--Modules kısmından giriyoruz. Solda Available Modules kısmında sistemimizde bulunan yüklenmeye hazır modüller var. Sağ tarafta ise şu an yüklü modülleri görebiliriz. Seçtiğimiz modülü Load Modüle diyerek yükleyebilir ve sağ taraftan da unload module diyerek kaldırabiliriz.

Appearance: Buradaki modüller görünüm efektleridir. Yüklediğimiz anda çalışmaya başlarlar. Rain (yağmur), Snow (kar) ve Flame (alev) modülleri mevcuttur.

Shelf: E17 masaüstünün can alıcı uygulamasıdır. Panel gibi düşünebiliriz, fakat çok esnektir ve bir çok özelliğe sahiptir. Shelf modüllerinden istediğimiz hepsini yükleyebilirz, biz shelfe eklemeden çalışmayacaktır. En önemli modüller: IBar, Ibox, Taskbar, Start, Pager ve CLock modülleridir. Eğer solda modül görünmüyorsa yüklü demektir. Yüklü değilse bu modülleri yüklüyoruz.

System: Sistem ile ilgili kullanışlı modüllerdir. Battery (Şarj durumu), Cpufreq (işlemci frekansı) ve Temperature (sistem/işlemci sıcaklığı) modülleri vardır ve laptoplar için işe yarar. Yükleyebilir ve istediğimiz zaman shelfe ekleyebiliriz.

5. Shelves

Configuration---Shelves kısmından giriyoruz. Ayrıca hazi hazırda bulunan bir shelfe sağ tıklayıp da düzenleme menülerine ulaşabiliriz. Bahsettiğim gibi E17 masaüstünün kullanım açısından en önemli bileşenlerinden biri shelf. Shelves menüsünde karşımıza şunlar çıkıyor:

Gördüğünüz gibi ilk çıkan menüde add, delete ve configure seçenekleri var. Bu menüden yeni shelf ekleyebilir, var olanı silebilir ve düzenleyebiliriz. Ben 3 shelf kullanıyorum, ancak ile başta E17 size 1 adet shelf sunuyor. Buradan shelf 1'i seçip configure diyoruz ve karşımıza üstteki resimde bulunan configuration menüsü çıkıyor. Sol üstte shelfin davranışını belirliyoruz; ister açtığımız pencerelerin altında veya üstünde kalmasını, ister her pencerenin shelfi kaplamasını buradan düzenleyebiliriz. Bu tamamen bize kalmış.

Diğer özelliklere gelince solda gördüğünüz gibi (shelf configuration) shelfin yerini seçiyoruz, bir çok seçeneğimiz var. Bendeki shelflere dikkat ederseniz biri altta ve diğer ikisi sol ve sağ kenarlarda bulunuyor. Orta menüde shelfin boyutunu seçiyoruz, size (büyüklük) genişliği ve iconların büyüklüğünü ayarlamamıza yardım ediyor. Üstte gördüğünüz gibi sağ shelfin büyüklüğü belirgin olmasını istediğim için epey fazla. Shrink ise, eğer shelf bütün kenarı kaplamıyorsa kapladığı yer kadar uzunluğunu azaltıyor. Alttaki shelfin kenarları tam ortaladığını görebilirsiniz. Styles shelfin nasıl göründüğünü, arka planını ayarlıyor, bendeki shelfler invisible olarak ayarlandığı için transparent (şeffaf). Sağ menüde üstte istersek shelfi gizleyebilir, fare ile üzerine gelince ya da tıklayınca açılmasını sağlayabiliriz. Alt sağda ise shelfin hangi masaüstlerinde gösterilmesi gerektiğini düzenleyebilir, istediğimiz masaüstünde shelfi gizleyebiliriz.

Ortada gördüğünüz gibi configure shelf contents (shelf içeriğini düzenle) menüsü var. Şimdi shelfimizde hangi gadgetların (uygulamacık) bulunacağını ayarlayacağız:

Solda available gadgets menüsünde daha önce modüller kısmında yüklediğimiz/yüklü gelen gadgetlar var. Sağ tarafta ise şu anda düzenlediğimiz shelf içinde olan gadgetları görebiliriz. Available gadgets menüsündeki gadgetları kısaca tanıyalım:

Start: Klasik Gnome menüsüne benzer. Fakat çok daha fazla özelliğe erişebileceğiniz bir menüdür. Masaüstüne sol tıkladığınızda gelen menüdür. Uygulamalara, ayarlara ve System menüsü aracılığıyla Log out, restart, shutdown ve hibernate seçeneklerine ulaşabileceğiniz bir gadgettır.

IBar: Uygulama kısayol iconlarının bulunduğu menüdür. İstediğiniz kadar icon kısayolu ekleyebilirsiniz. Masaüstü görüntülerimde solda gördüğünüz gadgettır.

IBox: Mac doclarıyla benzerlik gösterir. Çalıştırdığınız her uygulama ve pencere minimize yaptığınızda (alta indirdiğinizde) IBox içine eklenir. Taskbar tipi bir uygulamadır, fakat yalnızca iconları içerir ve yer kaplamaz. Taskbardan farklı olarak sadece minimized (küçülttüğünüz) pencerelerinizin iconları görünür.

Pager: Masaüstü seçicisidir. Birden fazla masaüstü kullanıyorsanız gereklidir. Bu gadget da şık görünümlüdür ve düzenleme seçenekleri mevcuttur.

Weather: Hava durumu uygulamacığıdır. ICAO (konum kodu) girdiğiniz zaman istediğiniz yerin hava durumunu resimli olarak gösterir. Görüntülerde sağ panelde görebilirsiniz.

Taskbar: Klasik taskbar işlevi görür. Ama oldukça işlevseldir; az yer kaplar ve configuration seçenekleri vardır. Görüntülerde alt shelfte görebilirsiniz.

Clock, Mixer, Calendar: Bunlar adlarından anlaşıldığı gibi saat, ses karıştırıcı ve takvim uygulamacıklarıdır.

Screenshot: E17 içinde gelen ekran görüntüsü yakalama programının uygulamacığıdır. Çok hafiftir; ancak diğer screenshot programlarına göre oldukça fazla seçenek sunar.

Mem,CPU, Alarm: Bellek, işlemci görüntüleme ve alarm uygulamacıklarıdır.

EFM Path ve EFM Navigation: E17 dosya yöneticisini yönetme uygulamalarıdır. Ancak dosya yöneticisi henüz tam bir uygulama olmadığı için çalışmamaktadırlar ve kullanılması pek önerilmez (zararı yoktur, işlevi olmadığı için).

Örneğin bende 3 shelf var; alt tarafa koyduğum shelf klasik panel görevi gördüğü için onun özelliklerinde "allow windows overlap the shelf" seçeneğini seçmedim ki, pencereleri kullanırkan bu shelfi de kullanabileyim. Fakat gördüğünüz gibi diğer 2 shelf -soldaki shelfte uygulama kısayollarım, sağdaki shelfte saat-takvim ve hava durumu bulunuyor- pencerelerin altında kalıyor. Böyle olması benim için daha kullanışlı, siz de keyfinize göre ayarlayabilirsiniz:

Ve altta kalan sol ve sağdaki shelfler:

Configuration Panel

Yine masaüstüne sol tıklayarak Configuration menüsünden Configuration Panel içine giriyoruz. Bu menü masaüstü ile ilgili tüm ayarları içerir. Bütün theme ayarları, modüller, fontlar, kısayollar ve uygulamalar bu menüdedir:

Bu menüyü anahatlarıyla inceleyelim:

Appearance: Bu menüde daha önce bahsedilen theme, duvar kağıdı gibi ayarlar bulunur. Ancak bunların yanında fonts (yazı tipi), Colors (renkler), mouse cursor (fare imleçi), icon theme (ikon teması), transition (geçiş efektleri), startup (başlangıç), borders (kenarlıklar) ve dropshadow (gölge efektleri) ayarları bulunur. Buradaki ayarların ne olduğun açık olduğundan ve değiştirilme yöntemleri daha önce anlatıldığından ayrıntılı değinmeyeceğim. Startup menüsü, E17 masaüstü başlarkenki açılış temasını ayarlamaya yarar.

Applications: Uygulamalar ile ilgili menüdür. IBar uygulamaları, shelfe eklediğimiz IBar yani kısa yol dockundaki uygulamaları ayarlamaya yarar. Restart Applications, uygulamaları yeniden başlatır. Startup Applications ise, E17 masaüstü başladıgında başlayacak programları ayarlar. Menüden eklediğiniz uygulamar masaüstü açılırken başlarlar.

Screen: Ekran ayarları menüsüdür. Bu menüden Virtual Desktops (sanal masaüstleri), Screen Resolution (Ekran çözünürlüğü), Screen Lock (Ekranı kilitleme), Screen Saver (ekran koruyucu) ve Power Management (güç yönetimi) ayarları bulunur. Virtual desktops menüsünden sanal masaüstlerinin sayısını ve masaüstü geçişlerinde kullanılacak efetkleri seçebiliriz.

Keyboard & Mouse: Klavye ve Fare ayarları menüsüdür. Buradaki Key Bindings (kısayollar) ve Mouse Bindings (fare kısayolları) oldukça önemli ve kullanışlıdır.

Add key ile yeni bir kısayol kombinasyonu ekleriz. Var olan kombinasyonları değiştirmek için Modify Key butonunu kullanırız. Asıl önemli olan, sol menüden bir kısayol seçtiğimiz zaman, sağ taraftaki menüden eylemi seçip Apply dediğimiz zaman kısayolun atanmasıdır. Bu yüzden dogru ve istediğimiz eşleşmeyi yaptıgımızdan emin olunca Apply demekte fayda vardır. Böylece tek tek istediğimiz kısa yolları atarız.

• İpucu: Gnome ve KDE masaüstündeki gibi alt+F2 yapınca çalıştır penceresinin gelmesini istiyorsak, bunu buradan değiştirebiliriz. İstediğimiz eylem, sağ menüdeki Launch menüsü altında bulunan "Run Command Dialog" seçeneğidir. Sol menüden alt+F2 kısayolunu ve sağdan Run Command Dialog eylemini seçerek Appyl deyip ayarlamış oluruz.

Mouse Bindings menüsü de bir o kadar kullanışlıdır. Kullanım tarzı klavye kısayolları menüsü ile aynıdır. Özellikle yanlarında extra butonları olan bir faremiz var ise kısayollar çok kullanışlı olur.

• İpucu: Ekstra butonları işlevli kullanmak istiyorsak Shade eylemi ile bunu sağlayabiliriz. Sağ menüde Windows State altında bulunan Shade Down ve Shade Up Toggle Mode ile fare kenarlarında bulunan ekstra butonları eşleştirelim. Bunun için sol menüden Extra Button ve Extra Button (9) gibi bir ibareyle gösterilen butonları seçip sağ menüde bahsettiğimiz eylemlerle sırayla eşleştirip Apply deriz. Mutlaka denemenizi öneririm. Shade Toggle moduna alışınca, pencereleri Taskbar ya da IBox içine indirme gereği duymadan masaüstü üzerinde çok az yer kaplamasını sağlayarak oldukça düzenli bir şekilde kullanabiliriz.

Windows: Pencere ayarlarıyla ilgili menüdür. Window Display (Pencere Gösterimi), Windows Focus (Pencere Odaklanması), Window List (Pencere Listesi), ve Window Manipulation (Pencere Manipulasyonu) menülerini içerir. Standart ayarlar yeterlidir, ancak her tür ince ayarı, tüm detaylarına kadar bu menülerden yapabilirsiniz.

Menus: Favourites Menu (Sık kullanılanlar), Menu Settings (Menü ayarları) ve Clien List Menu (Çalışan uygulamalar menüsü) seçeneklerini içerir. Uygulama menülerinin ayarlarını düzenlemeye yarar. Favourites menüsü, masaüstüne sağ tıklayınca da görünen, sık kullanılan uygulamalara ulaşmayı sağlayan menüdür. Menu Settings de bu menülerin nerelerde gösterileceğini ayarlar.

Language: Dil ve klavye düzeni ayarları menüsüdür.

Advanced: Gelişmiş ayarlar menüsüdür. Dialogs menüsü, diyalogların nasıl gösterileceğini ayarlar (basit/gelişmiş). Performance menüsü, fps ve cache (arabellek) ayarları ile masaüstünün performansını ve kaynak tüketimini belirlemeye yarar. Run command, çalıştır penceresinin geçmiş tutma özelliği gibi özelliklerini değiştirmeye yarar. Engine, 3d motorunu ayarlamaya yarar. Profiles menüsü önemli bir menüdür. Var olan tüm masaüstü ayarlarımızı bir profil olarak kaydedebiliriz. Farklı farklı profiller oluşturabiliriz. Search Directories, veriler ve fontlar gibi içerikler için aranacak dizinleri ayarlamaya yarar. Yen dizinler eklenebilir.

Extensions: Ek özellikleri içerir. Temelde modules, shelves gibi daha önceden anlatılmış ayarlara buradan da ulaşılabilir.

File Manager: E17 içinde gelen EFM adlı dosya yöneticisin ayarlarını yapar. Bu dosya yöneticisi henüz geliştirme aşamasında olduğu için iconlar vb. dışında bir ayar içermez.

Ecomorph

Gnome ve KDE masaüstlerinde kullandığımız Compiz üç boyutlu efekt uygulaması, normal haliyle E17 altında çalışmamaktadır. Bu yüzden E17 altında compositing istiyorsak, başka uygulamalar kullanmak zorundayız. Xcompmgr benzeri compositing araçlarını kullanmamız mümkündür. Fakat ecomorph uygulaması ise compizin E17 masaüstüne uygulanmış halidir. Ek bir kurulum gerektirir ve henüz geliştirme aşamasındadır. Ben de henüz düzgün bir şekilde deneyemediğim ve çoğu kullanıcı gibi hatalarla karşılaştığım için kurulumu Türkçe anlatmıyorum. Fakat burada çok açık bir şekilde anlatılmış, isteyenler deneyebilir:

http://code.google.com/p/itask-module/wiki/Stuff

E17 Theme ve ilgili duvar kağıdı, giriş teması vb. indirmek için: http://www.get-e.org http://www.e17-stuff.org/ sitelerini kullanabilirsiniz.

Böylece E17 kurulumu ve kullanımı ile ilgili anlatımı tamamlıyorum. Daha fazla bilgi almak ve kişiselleştirmek için kullanıcıların masaüstünü araştırması ve kullanması gerekir.

Kaynakça

• Ubuntu-tr forumunda "Ufuk_k" kullanıcısının yazısı