Linux dağıtımları kılavuzu

Ubuntu Türkiye Wiki sitesinden
Gezinti kısmına atla Arama kısmına atla

Bu sayfada Ubuntu ve diğer bazı GNU/Linux dağıtımları (kısaca "Linux dağıtımları") hakkında, kullanıcıların tercih yaparken önceden bir miktar fikir sahibi olabilmeleri için bilgiler verilmiştir. İçerik hazırlanırken mümkün olduğunca objektif kalmaya çalışılmıştır.

Listede dağıtımlar, Linux Dağıtımları Zaman Çizelgesi göz önüne alınarak geçmişten günümüze doğru sıralanmıştır.

Slackware

Slackware logo.png

Patrick Volkerding tarafından başlatılan Slackware Linux'un ilk kararlı sürümü 1993 Temmuz'unda yayınlanmış olup hâlen geliştirilen en eski Linux dağıtımıdır. Slackware, masaüstü kullanıcılarına yönelik bir dağıtım değildir. Slackware’de pek çok işlemi ayar dosyalarına bizzat el atarak halletmeniz gerekir. Yüksek düzeyde kararlı ve güvenli bir yapısı vardır – sunucu olarak kullanmaya son derece uygundur. Grafiksel kurulum seçeneği yoktur, kurulum işlemi yazı modunda gerçekleştirilir. Öntanımlı masaüstü ortamı KDE'dir. TXZ paket yönetimi sistemine sahiptir.

Debian

Debian.png

Debian projesi, 1993′de Ian Murdock tarafından ticari olmayan bir proje olarak başlatılmıştır -ve hala da öyledir. Özgür Yazılım Hareketi’nin en saf öğelerinden biri olarak kabul edilir.[1] Debian, sistemin kararlılığına büyük önem verir. Kararlı sürümleri, uzun süre test edildiğinden diğer pek çok dağıtımın aksine oldukça uzun aralıklarla (birkaç yılda bir) yeni sürümleri yayınlanmaktadır.

Debian, kullanıcı karşısına 3 ana kol ile çıkmaktadır: “kararlı (stable)”, “test (testing)” ve “kararsız (unstable)”. Stable deposundaki yazılımlar, görev kritik uygulamalar ve sunucular için önemli alternatifler sunmaktadır. Stable deposu, yazılımların çok eski versiyonlarından oluştuğu için son kullanıcılar tarafından genellikle tercih edilmezler. Son kullanıcılar yazılımlarını daha çok testing ve unstable depolarından temin etmeyi tercih ederler.[1] Debian kapsamındaki yazılımların bütünüyle özgür lisans şartlarına sahip olması için hazırlanan Debian Sosyal Sözleşmesi, Debian Projesinin resmî hareket tarzı olarak kabul edilmiştir.[2]

Öntanımlı masaüstü ortamı GNOME'dur. DEB paket yöneticisi, Debian'ın Linux'a katkılarından birisidir. Debian, pek çok Linux dağıtımına temel teşkil etmektedir.

openSUSE

Suse.png

openSUSE, 1994 yılında yayınlanan SuSE Linux dağıtımının devamı niteliğindedir. SuSE Linux, ilk olarak SuSE AG firması tarafından geliştirilmiş olup, firmanın 2003 yılında Novell’e satılması sonucunda SUSE el değiştirmiştir. Novell firması 2000 yılından itibaren SuSE Linux'un yanı sıra ticari "SUSE Linux Enterprise" isimli ürünlerini yayınlamaya başlamıştır. "SuSE Linux" sürümü ise Ekim 2005'ten itibaren bir "openSUSE" adıyla devam etmektedir.

openSUSE, Novell tarafından desteklenen ve Linux’un heryerde kullanılmasını amaçladığını bildiren bir topluluk projesidir.[3] openSUSE aynı zamanda Novell’in "SUSE Linux Enterprise" isimli ücretli desteğe sahip ürünlerinin de kod tabanını oluşturmaktadır.

Novell'in 2006 yılında Microsoft ile yapmış olduğu anlaşmaya Linux toplulukları tepki göstermiştir. Bu dönemde oldukça büyük kullanıcı desteğini kaybetmiş olmasına rağmen openSUSE halen rağbet gören dağıtımlardan biridir. Öntanımlı masaüstü ortamı KDE'dir.

Red Hat

Redhat yeni logo 2019.jpg

Red Hat firması 1995′te kurulmuş olup günümüzde dünya çapında en büyük ticari Linux firmasıdır.[4] Uzun yıllar Red Hat Linux ile kâr amacı gütmeyen şirket, özellikle sağladığı teknik destek ve 2000'li yılların başında yayınlamaya başladığı Red Hat Enterprise Linux ürünleriyle bu politikasını değiştirmiştir. Sunucular, iş istasyonları ve kurumsal kullanıcılara yönelik ücretli "Red Hat Enterprise Linux" (RHEL) ürünü özellikle bulut bilişim, sunucu gibi sektörlerde dünya çapında önemli bir pazar payına sahiptir.

Red Hat'in 2003 yılında açık kaynak sürüm çıkartmayacağını, bunun yerine hiçbir kar amacı gütmeyen ve mevcut Red Hat kaynağını alıp geliştirecek bir organizasyona destekçi olacağını açıklaması ile Fedora işletim sistemi ortaya çıkmıştır. Böylelikle bir zamanlar masaüstü Linux dünyasının efsanesi olan Red Hat'in masaüstü sürümünün yerini 2003 yılında Fedora almıştır. Günümüzde Red Hat; ticari "Red Hat Enterprise Linux" sürümlerini yayınlamakta ve bir topluluk projesi olan ücretsiz Fedora dağıtımını da sponsor olarak desteklemektedir. 2018 yılında Red Hat, tüm faaliyet alanları ile beraber (bulut bilişim, eğitim, sanallaştırma hizmetleri vb.) IBM tarafından 34 milyar dolara satın alınmıştır. Bu rakam açık kaynak yazılım sektöründeki en büyük satış değeridir. Red Hat Enterprise Linux, masaüstü ortamı olarak GNOME kullanmaktadır. RPM paket yöneticisi, Red Hat'ın Linux'a katkılarından birisidir.

Gentoo

Gentoolinuxlogomatf.png

İlk kararlı sürümü 2002 Mart’ında yayınlanmıştır. Masaüstü kullanıcıları için uygun bir dağıtım değildir. Gentoo, kaynak kod temelli bir dağıtımdır. Kurulum ortamları, önceden derlenmiş paketler sunsa da, Gentoo’nun dayanağı, kullanıcının kaynak kodundan derleme ve kurulum yapmasıdır. Bunun en önemli avantajı, kullanılan yazılımların, kullanıcının bilgisayarının mimarisine göre optimize ediliyor olmasıdır.[1]

Kaynak kod tabanlı kurulumunun zorluğu sebebiyle, diğer Linux dağıtımları kadar popüler olamasa da; kaynak kod temelli dağıtımlar arasında en popüleridir. Özelleşmiş Linux dağıtımları hazırlanırken temel olarak kullanılmaya uygundur.[5]

Arch Linux

Archlogo.png

Arch Linux, teknik yönden belirli düzeyde Linux bilgisi olan kullanıcıları hedef seçmiş bir topluluk projesidir.[6] Masaüstü kullanıcıları için uygun bir dağıtım değildir. Arch metin tabanlı ve komut satırına öncelik veren bir dağıtımdır.[7] İlk kararlı sürümü 2002 Mart’ında yayınlanmıştır.

Arch Linux ekibinin tasarım yaklaşımı basitlik, sadelik ve kod doğruluğu üzerinedir. Ancak buradaki "basitlik" kelimesi, Arch geliştiricileri tarafından "gerekli olmayan eklentiler ve değişiklikler olmaksızın" anlamına gelmekte ve bu felsefe son kullanıcıdan ziyade geliştirici bakış açısını yansıtır.[8][1] Pacman paket yöneticisi Arch Linux'un en önemli özelliklerinden biridir. Arch Linux, Pacman aracılığıyla .tar.gz paketleri kullanır. Yuvarlanan sürüm modelinde geliştirilmektedir. Yuvarlanan sürüm: yeni sürümleri terkar indirip yüklemeye gerek kalmadan mümkün olan en güncel sistemi sağlayan bir geliştirme moedlidir.

Fedora

Fedora logo.jpeg

Fedora, Red Hat'in ana sponsorluğunda geliştirilen, ilk kararlı sürümü 2003 yılında yayınlanmış bir topluluk projesidir. Red Hat'in 2003 yılında açık kaynak sürüm çıkartmayacağını, bunun yerine hiçbir kar amacı gütmeyen ve mevcut Red Hat kaynağını alıp geliştirecek bir organizasyona destekçi olacağını açıklaması ile ortaya çıkmıştır. Fedora günümüzde dünya çapında geniş bir özgür yazılım topluluğu tarafından geliştirilmekte ve yönetilmekte, Red Hat tarafından desteklenmektedir.[9][10][11]

Fedora, Linux dünyasının önde gelen dağıtımlarından biridir. Öntanımlı olarak GNOME masaüstü ortamını kullanır. Yaklaşık olarak altı ayda bir yeni sürümü yayınlanır. Fedora aynı zamanda Red Hat Enterprise Linux için bir test ortamı görevi görür.[12] Geliştiriciler ve kişisel bilgisayarlara odaklı Fedora Workstation, sunuculara yönelik Fedora Server, bulut bilişim üzerine odaklı Fedora CoreOS, Fedora Silverblue, nesnelerin internetine yönelik Fedora IoT olmak üzere 5 farklı sürümü bulunur. Fedora, kelime olarak fötr şapkanın İngilizce karşılığıdır ve Red Hat'in meşhur logosundaki şapkaya atıfta bulunur.

CentOS

CentOS.png

Red Hat'ın ticari Red Hat Enterprise Linux ürünü kaynak kodları üzerine kurulu ve bu dağıtım ile uyumlu bir linux dağıtımıdır. Bağımsız bir topluluk tarafından geliştirilen CentOS'un açılımı The Community ENTerprise Operating System biçimindedir. Kurumsal kullanıcılara ve sunuculara yöneliktir. Red Hat Enterprise Linux'a paralel olarak sürümleri 10 yıl desteklenmektedir. İlk sürümü Mayıs 2004'te yayınlanmıştır.

Ocak 2014'te CentOS geliştirici lideri Karanbir Singh bir bildiri ile, CentOS'un RedHat ekibi ile beraber çalışacağını duyurmuştur.[13] Kasım 2017'de açıklanan bir istatistiğe göre dünyanın en hızlı 500 süper bilgisayarının 109'u CentOS ile çalışmaktadır.[14]

Ubuntu

New Logo.png

Ubuntu; Güney Afrika'lı girişimci Mark Shuttleworth ve onun kurduğu Canonical Ltd. tarafından finanse edilmekte ve yönetilmektedir. Linux ve özgür yazılımın, bilgisayar kullanıcıları için günlük yaşamın bir parçası haline gelebilmesi düşüncesiyle başlatılmış olup[15] ilk sürümü 2004 Kasım ayında yayınlanmıştır. Debian tabanlıdır. Masaüstü, sunucu, bulut ve nesnelerin internetine yönelik olarak geliştirilen türevleri bulunur. Ubuntu günümüzde dünyanın en yaygın kullanılan masaüstü Linux dağıtımı konumundadır.[16]

Altı ayda bir yeni sürümünü yayınlanır. Canonical, iki yılda bir yayınlanan LTS (Uzun Süreli Destek) sürümlerine 5 yıl boyunca güncelleme desteği sunmaktadır. Masaüstü bilgisayarlar için Ubuntu Desktop, sunucular için Ubuntu Server, nesnelerin interneti için Ubuntu For IoT, bulut bilişim için Ubuntu Cloud isimli sürümleri bulunur. Masaüstü ortamı olarak özelleştirilmiş GNOME kullanır. Ayrıca GNOME dışında farklı masaüstü ortamlarını içeren ancak resmi olarak desteklenmeyen "Desktop" sürümleri bulunur.

Pardus

Pardus11.jpeg

TÜBİTAK tarafından geliştirilen bir Linux dağıtımı projesidir. Planlamasına 2003 yılında başlanmış olup ilk kararlı sürümü Aralık 2005’te yayınlanmıştır.

Pardus, ilk yıllarında herhangi bir Linux dağıtımı temel alınmadan özgün bir Linux dağıtımı olarak geliştirilmeye başlanmıştır. 2005’te yayınlanan ilk sürümünde tamamen kendine özgü PİSİ paket yönetim sistemi, YALI kurulum aracı, Çomar donanım yapılandırma sistemi, Kaptan ilk ayar sihirbazı gibi projeler ile gelmiştir. Bu projeler dışında irili ufaklı daha pek çok proje Pardus 2011.2 sürümüne kadar geliştirilerek kullanılmıştır. 2012 yılında geliştirici ekip tasviye edilmiş ve proje bir dönem belirsizlik sürecine girmiştir. Bu süreçte Pardus projesi kapsamında geliştirilmiş olan tüm bu projeler bir kenara bırakılarak Ocak 2013’te tamamen Debian tabanlı yeni kurumsal sürümü yayınlanmıştır. Günümüzde TÜBİTAK, Pardus'u kurumsal kullanıcı ihtiyaçlarına yönelik olarak geliştirmektedir, bununla birlikte Pardus bireysel kullanıcılar tarafıdan da kullanılabilir.

Linux Mint

Linuxmint.png

Ubuntu ve Debian temel alınarak geliştirilen bir topluluk projesidir. İlk sürümü Ağustos 2006'da yayınlanmıştır. DistroWatch sitesinde 2011 yılından beri her yıl sayfası en çok tıklanan popüler Linux dağıtımı konumundadır.[17] Ubuntu, ABD yasaları gereğince, Debian ise GNU felsefesi gereğince, çeşitli lisans kısıtlamalarına sahip MP3, DVD, DivX gibi ortamlar için gerekli kodçözücüleri ve Adobe Flash, Sun Java gibi eklentileri kurulum dosyası içinde barındırmazken Linux Mint, kullanıcılara söz konusu eklentileri içeren ve içermeyen iki ayrı sürüm sunmaktadır.[18]

Yazılım Yöneticisi, Güncelleme Yöneticisi, Ana Menü, Dil Yöneticisi, Sürücü Yöneticisi, Giriş Ekranı Yöneticisi, Yedekleyici gibi kendine özgü çeşitli araç ve yazılımlar içerir.

Linux Mint ekibi tarafından geliştirilen Cinnamon masaüstü ortamı ve Gnome 2'den çatallanarak geliştirilen Mate masaüstü ortamı ana sürüm olarak sunulmaktadır. Cinnamon, geleneksel bilgisayar masaüstü kullanımı ön plana çıkaran, özelleştirilebilirliği oldukça yüksek, sade ve esnek bir masaüstü ortamı olarak tanımlanabilir. Cinnamon, Gnome 3 tabanlı Gnome Shell kabuğu çatallanarak geliştirilmeye başlanmıştır.

PiSi Linux

Pisilinuxlogo.png

Pisi Linux, PİSİ tabanlı son Pardus sürümü olan Pardus 2011.2'yi temel alan, özgür yazılım topluluğu tarafından geliştirilen, bilgisayar kulanıcılarına kurulum, yapılandırma ve kullanım konusunda kolaylık sağlamaya çalışan, onların temel masaüstü ihtiyaçlarını karşılamayı amaçlayan, son kullanıcı odaklı bir Linux dağıtımıdır.[19] İlk kararlı sürümü Ağustos 2014'te yayınlanmıştır.

Geçmişte Pardus projesi kapsamında ortaya çıkarılan, ancak Pardus'un Debian tabanına geçmesi ile beraber tek edilen Çomar, Yalı, Pisi, Müdür, Kaptan gibi projeler Pisi Linux bünyesinde devam ettirilmeye çalışılmaktadır.

Manjaro Linux

Manjaro-logo.png

Arch Linux temel alınarak geliştirilen bir Linux dağıtımıdır. İlk kararlı sürümü Kasım 2013'te yayınlanmıştır. Manjaro, Arch'ın aksine temel masaüstü kullanımına yöneliktir. Arch'ın tüm avantajlarını kullanıcı dostu ve erişilebilirlik odaklı olarak sunmayı hedefler. Arch gibi Pacman paket yöneticisini kullanır, yuvarlanan sürüm modeli sayesinde yeni sürümleri indirilmeden sürekli güncel sistem kullanılır. Grafik kartlarını otomatik tanıyarak sürücülerini yükleyebilir, çokluortam dosyalarını oynatmak için gerekli çözücü paketler hazır yüklü gelir. Manjaro Ayar Yöneticisi, otomatik donanım tespiti aracı, işletim sistem kurulum aracı gibi çeşitli bileşenlere sahiptir.

Kaynakça